« ویژه ارتقاء رتبه شغلی .......»

مختصری از تجربیات مدون :

تجربیات مدون ارتقا ادبیات فارسی در سند تحول بنیادین و روش تدریس ادبیات فارسی

مقدمه :

 همایش جایگاه زبان و ادبیات فارسی در سند تحول آموزش‌وپرورش در تاریخ پنجشنبه، سی‌ام آذرماه 1391، با حضور استادان و جمعی از دانشجویان دانشگاه فرهنگیان سراسر کشور در دانشگاه فرهنگیان اراک برگزار شد.دکتر حسن ذوالفقاری، مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به‌عنوان سخنران ویژهٔ این همایش از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ایراد سخن پرداخت. وی در آغاز با معرفی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و گروه آموزش زبان و ادبیات، از استادان خواست به هر نحو ممکن فرهنگستان را به دانشجویان معرفی کنند. دکتر ذوالفقاری در ادامه به اسناد بالادستی چون قانون اساسی و اصل پانزدهم اشاره کرد.در فصل دوم قانون اساسی دربارۀ زبان ‌وخط‌ تصریح شده است که زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است‌. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان وخط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس‌، در کنار زبان ‌فارسی آزاد است‌. وی این اصل را برای ترویج و توسعۀ زبان فارسی و گویش­های محلی اصلی مترقی دانست.

دکتر ذوالفقاری همچنین به سند چشم‌انداز بیست‌ساله اشاره کرد که در دو اصل به موضوع زبان و ادبیات فارسی پرداخته است:

ــ اصل پنجم: تقویت وحدت و هویت ملى مبتنى بر اسلام و انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى و آگاهى کافى دربارۀ تاریخ ایران، فرهنگ، تمدن و هنر ایرانى ـ اسلامى و اهتمام جدّى به زبان فارسى.

  ــ اصل33: تقویت هویت اسلامى و ایرانى ایرانیان خارج از کشور، کمک به ترویج زبان فارسى در میان آنان، حمایت ازحقوق آنان، و تسهیل مشارکت آنان در توسعهٔ ملى.

این دو اصل نیز به تمام دستگاه­ها امکان گسترش زبان فارسی را می­دهد.

وی سپس اصل 22 سند تحول آموزش‌وپرورش را یادآور شد:«تقویت گرایش به زبان و ادبیات فارسی به‌عنوان زبان مشترک». این اصل رسالت کتاب‌های درسی را برای برنامه‌ریزی دقیق در آموزش درست زبان و ادبیات فارسی گوشزد می‌کند.

وی در ادامه با بررسی و نقد وضعیت زبان و ادبیات در سه حوزهٔ آموزش، پژوهش و فناوری در دو وزارت آموزش‌وپرورش و آموزش عالی پرداخت و راهکارهای عملی کردن سند تحول را یادآور شد.

جایگاه زبان و ادبیات فارسی در سند تحول آموزش‌و پرورش و راهکارهای تحقق آن

رئوس این بررسی عبارت بودند از:

  نقاط قوّت زبان و ادبیات فارسی در آموزش‌وپرورش

یک‌پنجم (22درصد) از ساعات آموزشی مدارس، آموزش زبان و ادبیات فارسی است؛

سی عنوان کتاب درسی زبان و ادبیات، 12 درصد از کل کتاب‌ها را دربرمی‌گیرد؛

*تدوین کتاب‌ها بر اساس برنامۀ درسی و به‌صورت بستۀ آموزشی، شامل کتاب درسی، کار، راهنمای معلم و برنامۀ درسی؛

* نوآوری، تنوع، جذابیت در انتخاب متون براساس نیازهای دنیای امروز؛

* استفاده وسیع از آثار شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان به دور از یک‌سونگری و تحجر؛

* توجه ویژه به آموزش زبان فارسی بر اساس نظریه‌های جدید آموزش زبان؛

* تکیه بر آموزش ادبیات معاصر؛

* تکیه بر جنبه‌های کاربردی زبان و ادبیات فارسی؛

* ایجاد نگرش نو، ماندگار و مثبت نسبت به مجموعۀ زبان و ادبیات غنی فارسی؛

* ایجاد التذاذ ادبی در دانش‌آموزان و تلطیف احساسات و عواطف آنان.

نقاط ضعف آموزش زبان و ادبیات فارسی در آموزش‌وپرورش

* عدم ارتباط آموزش عالی با آموزش‌وپرورش؛

* تمرکزِ بخشِ تألیف در وزارت آموزش‌وپرورش؛

* تغییر سریع مدیریت‌ها که موجب تصمیم‌گیری‌های عجولانه در تغییر کتاب‌ها و دروس می‌شود؛

* غلبۀ دیدگاه‌های شخصی مسئولان بر دیدگاه‌های کارشناسی برنامه‌ریزان؛

* ناهماهنگی و گاه تناقص بین رسانه‌ها با محتوای آموزشی کتاب‌های درسی زبان و ادبیات فارسی؛

*حذف و رد برخی شاعران و نویسندگان و آثارشان به‌جای نقد دقیق و علمی اندیشۀ آنان؛

* مشخص نبودن حدود و مرزهای قانونی برای استفاده از آثار نویسندگان به‌خصوص معاصر؛

* غیرحرفه‌ای بودن معلمان زبان و ادبیات فارسی؛

* حذف تدریجی مراکز تربیت معلّم؛

* پایین بودن سطح علاقه و گرایش معلمان زبان و ادبیات فارسی؛

* گزینش نامناسب معلمان زبان و ادبیات فارسی؛

* تخصصی و تفکیک نکردن رشتۀ آموزش زبان و ادبیات فارسی از رشتۀ زبان و ادبیات محض؛

* تدریس معلمان غیرمرتبط با رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی؛

* استفاده از روش‌های تدریس سنّتی؛

* عدم تسلط کافی به مهارت‌های زبانی و ادبی؛

* تأثیر منفی جریانات و مسائل سیاسی بر روند تألیف کتاب‌های درسی زبان و ادبیات فارسی؛

* بی‌هویتی نسل جوان و جدید و کم‌توجهی به زبان و ادبیات فارسی؛

*کنکور سراسری؛

* تعداد زیاد عناوین کتاب‌‌ها؛

* علاقه و گرایش دانشجویان به این رشته؛

* وجود این رشته در دانشگاه‌های تمام کشور.

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
جایگاه زبان و ادبیات فارسی در سند تحول    ۲
نقاط قوّت زبان و ادبیات فارسی در آموزش‌وپرورش    ۲
نقاط ضعف آموزش زبان و ادبیات فارسی در آموزش‌وپرورش    ۳
نقاط ضعف آموزش رشته زبان و ادبیات فارسی در آموزش عالی    ۴
نقاط قوّت آموزش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور    ۶
نقاط ضعف آموزش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور    ۷
نقاط ضعف پژوهش‌های زبانی و ادبی    ۸
نقاط قوّت فناوری‌های زبان و ادبیات    ۱۰
نقاط ضعف فناوری‌های زبان و ادبیات    ۱۰
مقدمه ای برروش های فعال تدریس    ۱۳
سمفونی زیبای تدریس    ۱۳
روش تدریس قصه خوانی     ۱۴
املای اول راهنمایی براساس روش همیاری    ۱۷
تدریس براساس کارایی تیمی    ۱۹
عناصری که در تشکیل تیم ها موثرند    ۱۹
آزمون    ۲۵
نکات اساسی الگوی تدریس دریافت مفاهیم    ۲۸
دریافت مفهوم در نگاه جدول    ۲۹
الگوی تدریس پیشنهادی «کارایی تیم    ۳۲
عناصری که در تشکیل تیم ها میسرند    ۳۲
نمونه آزمون    ۳۷
روش های نوین در تدریس فارسی    ۳۸
هدف های کلی برنامه ی اموزشی زبان فارسی    ۳۸
یادگیری از طریق همیاری    ۳۹
شیوه ی نمایشنامه ای (ایفای نقش )    ۴۱
شیوه ی بحث گروهی    ۴۱
الگوی بدیعه پردازی یا نوآفرینی    ۴۲
الگوی تفکر استقرائی    ۴۲
روش یورش مغزی در تدریس انشاء    ۴۳
چهار قاعده اساسی بارش مغزی    ۴۴
بهره‌گیری‌‌ از شعر در آموزش ‌زبان فارسی    ۴۵
نتیجه    ۵۲
پیشنهادات    ۵۳
منابع    ۵۴

منابع وماخذ

۱- آقازاده محرم .راهنمای روش های نوین تدریس بر پایه پژوهش های مغز محوری.

۲- شعبانی .حسن .مهارت های آموزشی وپرورشی انتشارات سمت .

۳- دکتر ذوالفقاری .حسن .راهنمای تدریس کد ۵۱ ناشر ک اداره کل چاپ وتوزیع کتاب های درسی سال ۱۳۸۱ .

۴- رستگار ،طاهره – مجید ملکان ” . آشنایی با یاد گیری از طریق همیاری.

۵- عباسی، محمد رضا(۱۳۷۹)، عناصر ساختاری روش حل مسئله، مجله رشد تکنولوژی آموزشی، شماره۵٫

۶–قربانی .قربانعلی .وهمکاران .آموزش راههای یادگیری نشر دانشجو . .سال ۱۳۸۲٫

۷-موسی، احمد زبان فارسی در مغرب : وضعیت، بررسی و نقد روش‌های آموزشی دانشجوی دانشگاه تهران.

۸- آقا¬گل¬زاده، فردوس: «ویژگی¬های متون ادبی از دیدگاه زبان¬شناسی»،

۹- مجموعه¬مقالات پنجمین کنفرانس زبان¬شناسی. تهران: ١٣۷۸.

۱۰ – باطنی، محمدرضا: هم¬بستگی زبان و اجتماع؛ مسا‌ئل زبان شناسی نوین، تهران: آگاه، ١٣۷۴.

۱۱- بدره¬ای، فریدون: زبان و فرهنگ، پژوهش¬نامة فرهنگستان زبان ایران، ش ١: ١٣۵۴.

۱۲- بوبان، بابک: نقش موسیقی آوازی در آموزش شعر فارسی، پایان¬نامة کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی¬زبانان، دانشگاه علامه طباطبایی،١٣۸١.

۱۳- جان دی، یوحنان: گسترة شعر پارسی در انگلستان و آمریکا، ترجمة احمد تمیم¬داری، تهران: روزنه، ۱۳۸۵٫