مقدّمه

مسأله آموزش و پرورش مسأله ای است دو بعدی که در دو جهت آموزش و پرورش حرکت می‌کند تا آدمی را تا حدودی به هدف پرورش یافتن همه جانبه برساند به شرطی که آموزش و پرورش حرکتی صحیح داشته باشد و با نگرشی حساب شده و هدف دار به سیر خود ادامه دهد برای رسیدن به یک آموزش و پرورش ما نیاز به استفاده از روش‌ها و امکانات گوناگون و مناسب داریم تا بتوانیم به اهداف از پیش تعیین شدة آن برسیم آموزش و پرورش شاخه‌های متعّددی از علوم را شامل می‌شود که هر شاخه نیز خودش به شاخه‌های گوناگونی تقسیم می‌شود این که ما بخواهیم آموزش و پرورش را فقط به روش و شیوه یا موقعیّت و مکان و زمان خاصی منحصر کنم مسلماً نمی‌توانیم به آن آموزش و پرورشی که انتظار داریم برسیم، خانه، مدرسه، کتاب، معلّم، دانش آموز، امکانات مدرسه و … این‌ها به تنهایی اثر گذاری کمی در آموزش و پرورش دارد اولاً استفاده از تمام ظرفیت‌ها و امکانات و زمان‌ها و مکان‌ها های مورد نیاز است و ثانیاً تلفیق بهره وری از این امکانات با هم و استفاده از فعالیت‌های فوق برنامه آموزش و پرورشی در اکثر دورس علی الخصوص در دروسی از قبیل علوم تجربی و علوم اجتماعی که ملموس شدن مطالب این دروس برای دانش آموزان با استفاده از روش‌های گوناگون مانند نمایش عکس و پوستر و نماش فیلم و گردش‌های علمی تأثیر بسزایی در یادگیری مطالب این دروس دارد.

جایگاه فعالیت های عملی در آموزش ویادگیری علوم تجربی

 امروزه آموزش علوم تجربی در مدارس، به یکی از موضوع‌های دشوار و مورد توجه تبدیل شده است. تعداد اندکی از معلمان می‌توانند علوم تجربی را به نحو احسن و منطبق با اهداف آموزشی قصد شده آموزش دهند. موانع و مشکلات زیادی وجود دارد که هرگونه تلاش برای ارتقای کیفی آموزش علوم تجربی در مدارس و حتی دانشگاه‌ها را بی اثر می‌سازد. در مدارس، در آموزش علوم تجربی بالاخص؛ فیزیک، شیمی، و زیست شناسی که همگی علوم آزمایش محور محسوب می‌شوند، بیشتر به تشریح و بیان حقایق و اصول اولیه شناخته شده علمی پرداخته می‌شود که پس از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده می‌شوند. برای آموزش اثر بخش علوم تجربی حتماً باید از فعالیت‌های عملی و آزمایشگاهی استفاده شود تا ساخت شناختی دانش آموزان تقویت شده و همچنین مهارت‌های عملی لازم را فرا بگیرند.

  علوم تجربی یکی از دانش‌ها و معرفت‌های بشری است که یافته‌های آن از راه مشاهده تجربی به دست می‌آید و ملاک یا معیار درستی آن‌ها، انطباق داشتن با مشاهدات تجربی است. هدف از آموزش علوم تجربی، آموزش پدیده‌هایی است که در زندگی روزانه مشاهده می‌شود. در همه نظام‌های آموزشی جهان، آموزش و یادگیری علوم تجربی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و تلاش می‌شود تا همه دانش آموزان، ضمن آشنایی با اصول و مفاهیم علوم تجربی و کسب سواد علمی لازم، آگاهی‌های لازم برای یک شهروند مطلوب را کسب کنند. دانش آموزان با کسب آگاهی و مهارت لازم در زمینه‌های مختلف علوم، قادر خواهند بود تا در زندگی خود تصمیمات آگاهانه و منطقی بگیرند.

  پژوهش‌های علمی در دانشگاه‌ها بودجه اندکی داشته و به صورت ضعیفی سازماندهی می‌شوند. معلمانی که در دانشگاه‌ها و مراکز تربیت معلم آموزش می‌بینند، به علت کافی نبودن امکانات آزمایشگاهی و فعالیت‌های عملی، تبحر و تجربه کمتری در زمینه پدیده‌های علمی- عملی دارند. دانش آموزانی که با اتمام تحصیلات وارد بازار کار و یا دانشگاه‌ها می‌شوند، مهارت و توانایی‌های لازم در انجام فعالیت‌های عملی را ندارند. از لحاظ سیاسی و اقتصادی، به نظر می‌رسد که آموزش اثربخش علوم تجربی برای رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری ضروری است و باید به طور جدی به این امر اهتمام ورزید. در هر کشوری که به سوی صنعتی شدن پیش می‌رود، نیاز به کارگران ماهر و افراد تحصیل کرده و آشنا به پدیده‌های علمی- فناورانه و نیز مهارت‌های عملی روز به روز افزون تر می‌شود؛ اما واحدهای صنعتی نمی‌توانند به آموزش ویژه و اختصاصی افراد مورد نیاز خود بپردازند. همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به این نتیجه رسیده‌اند که پرداختن به آموزش اثربخش علوم تجربی و مهارت‌های علمی- عملی در مدارس، مناسب‌ترین و اقتصادی‌ترین راه ممکن است و همه دانش آموزان باید علوم تجربی و مهارت‌های عملی لازم را فرا گیرند.