« ویژه ارتقاء رتبه شغلی .......»

مختصری از تجربیات مدون :

چکیده:

انسان که موضوع تعلیم وتربیت و به عنوان یک عامل فعال در فرآیند تدریس مورد نظر است، نیازها و رغبت‌های متفاوتی دارد که بر اساس گفتهٔ تایلر (اگر برنامه‌ها و سایر فعالیت‌های مدرسه با توجه به رغبت‌های محصلان تنظیم شوند در این صورت به طور فعال در آن‌ها شرکت می‌کنند و در نتیجه نه تنها بهتر و آسان تر یاد می‌گیرند بلکه می‌آموزند که چگونه خود را با شرایط مدرسه وفق دهند)لذا در این مقاله به چند روش تدریس و سنجش تکوینی بر اساس نیاز و رغبت دانش آموزان اشاره شده است.

مقدمه:

معلمی حرفه ای متشکل از دانش و مهارت‌های گوناگون است. یک معلم باید برای تدریس مطلوب، همزمان  مجموعه ای از دانش‌ها را به طور هنرمندانه در هم بیامیزد تا در مسیر ترکیب و بکارگری آن‌ها تدریسی اثر بخش طراحی و در کلاس درس ارائه کند. اهداف آموزشی بر اساس چنین فعالیتی امکان تحقق می‌یابند. در واقع حرفهٔ معلمی با تعامل مفهومی طیف متنوعی از دانش‌ها شکل می‌گیرد. در عصر جدید که معلم و دانش آموز در اقیانوسی از اطلاعات غوطه ورند، معلم نقش سکان داری را دارد که کشتی و عوامل آن را به سمت مطلوبی هدایت می‌کند.

هایم گینوت (استاد تعلیم و تربیت کودک و نویسنده کتاب را بطهٔ معلم و دانش آموز        

 می‌گوید:

{من به این نتیجهٔ قاطع رسیدم که عامل تعیین کنندهٔ کلاس، من هستم. این روش شخصی من است که این جو را بوجود می‌آورد. حال و هوای کلاس را روحیهٔ روزانهٔ من می‌سازد. من به عنوان معلم قدرتی دارم که می‌توانم زندگی شاگردانم را شیرین و تلخ کنم، می‌توانم تحقیر یا تمسخر کنم، صدمه بزنم یا درمان کنم، روی هم رفته این پاسخ من است که تشدید یا تخفیف یک بحران، و انسان یا نا انسان شدن یک کودک را معین می‌کند}.

معلم به عنوان هدایت گر باید نیاز محصل خود را بشناسد و بر اساس آن کلاس درس را اداره کند.

رالف تایلر (1970) می‌گوید { اگر برنامه‌ها و سایر فعالیت‌های مدرسه با توجه به رغبت‌های محصلان تنظیم شوند در این صورت دانش آموزان به طور فعال در آن‌ها شرکت می‌کنند و در نتیجه نه تنها بهتر و آسان‌تر یاد می‌گیرند بلکه می‌آموزند که چگونه خود را با شرایط مدرسه وفق دهند}.

در این مقاله چند روش تدریس و کلاس داری بر اساس رغبت و نیاز به با هم زیستن و دانستن برای زیستن که از شیوه‌های فعال و پویای درس علوم تجربی است، طی سالهای گذشته آموخته و بکار گرفته‌ام،  را برای شما گرامیان بیان می‌کنم. امیدوارم همکاران و استادان گرامی اشکال‌های کارم را بررسی و بنده را در این امر خطیر راهنمایی و یاری نمایند

چند روش:

تدریس پویای علوم تجربی بر اساس  آموزش فعال علوم

ازنیاز تا عمل

درس علوم تجربی، درس یادگیری بعضی از دانش‌ها برای استفاده عملی بهتر در زندگی است. بنابراین. بخش تئوری باید به گونه ای با بخش عملی آمیخته شود که هم قوهٔ جستجو گری را در دانش آموزان شکوفا  نماید و هم دانستن و کشف مجهولات را برای آن‌ها نشاط آور سازد و هم آنچه را برای زندگی در دنیای امروز و فردا به آن نیازمندند به آن‌ها بیاموزد.

آموزش فعال و پویای درس علوم تجربی فرد را قادر می‌سازد راه حل مسائل و کشف مجهولات را بیابد که این آموختن برای زیستن است.

اکنون توجه شما را به چند روش تدریس و سنجش تکوینی در کلاس درس خویش جلب  می‌کنم.

1- تدریس بخش دنیای زنده بصورت گروهی با شرکت در یک پیک نیک.

   - هدف: آشنایی با موجودات زنده، رشد، تکثیر و نحوه زندگی آن‌ها

   - عملکرد: برای این منظور قبلاً از دانش آموزان خواسته می‌شود اگر موجود زنده ای اعم از گیاه یا جانور در منزل دارند برای جلسه آینده به کلاس بیاورند.

برای این منظور کلاس درس به حیاط مدرسه انتقال داده می‌شود و به روش پیک نیک و دور هم نشستن کلاس اداره می‌شود، چون انسان فطرتاً موجودی  طبیعت گراست، اغلب دانش آموزان با انگیزه و رغبت بیشتری در این فعالیت شرکت می‌کنند.

جلسه درس پس از حضور و غیاب و پرسش از دروس گذشته به این روش آغاز می‌شود که؛ از دانش آموزان پرسیده می‌شود موجود زنده به چه موجودی گفته می‌شود؟ دانش آموزان با شرکت در بحث، نظرات خود را بیان می‌کنند. سخنان آنان را روی تخته نوشته تا از نتیجهٔ آن‌ها مشخصات و ویژگی‌های موجود زنده بدست آید. سپس از آن‌ها خواسته می‌شود هدف از این ویژگی‌ها چیست؟ برای فعال تر نمودن دانش آموزان از آن‌ها خواسته می‌شود برای جلسه آینده هدف از این ویژگی‌ها را با پرسش از بزرگ‌ترها – کتاب‌هایی که خوانده‌اند و یا کسب اطلاعات از اینترنت نوشته و به کلاس بیاورند. تا در بحث جدید شرکت نمایند.

در مرحله بعدی، موجودات زنده دانش آموزان توسط خودشان معرفی شده، و هر دانش آموز موظف است در مورد موجود زنده ای که به کلاس آورده  است و در مورد نحوه زندگی، تغذیه، روش تولید مثل و یا تکثیر- نحوه نگهداری از آن موجود و .... مطالبی را برای همکلاسی‌های خود بیان کند.

نتیجه اینکه، دانش آموزان با موجودات زندهٔ متفاوتی که می‌توانند آن‌ها را در محیط زندگی خود همراه داشته باشند، آشنا شده و با کسب اطلاعات درصورت تمایل از آن‌ها نگهداری کنند.

2- تدریس اندام‌ها و دستگاه‌های بدن با تشریح اندام‌های طبیعی توسط معلم و دانش آموزان.

  - هدف: مشاهده و تشریح بصورت گروهی.

- عملکرد: برای این منظور جهت تدریس دستگاه‌های گردش خون و دفع ادرار و تنفس ابتدا در حین تدریس توسط معلم تشریح شده و ضمن آنکه تصویر آن روی تخته کشیده می‌شود، قسمت‌های مختلف آن توضیح داده شده و ساختمان آن  بررسی می‌شود. سپس دانش آموزان گروه‌های مختلف، اندام مورد نظر را که به آزمایشگاه آورده‌اند، تشریح می‌کنند و ساختمان و نوع کار هر قسمت را شرح می‌دهند. در این روش دانش آموزان اندام‌ها را به عینه مشاهده نموده و امر یادگیری – یاد دهی تسهیل می‌یابد.

3- سنجش عملکردی:

-هدف: با لا بردن سطح دقت و کنجکاوی دانش آموزان در کارهای علمی – آزمایشگاهی

- عملکرد: در این آزمون‌ها که به دو صورت عملی و کتبی برگزار می‌شود دانش آموز آزمایش‌های انجام شده را مجدد با دستور کار انجام داده و یا به سؤالات تئوری مربوطه که بر اساس هفت سطح حیطهٔ یادگیری بصورتهای متفاوت مطرح می‌شود پاسخ می‌دهد.

در بعضی از موارد از دانش آموزان خواسته می‌شود در صورت تمایل ماکت اندام‌ها را با خمیر کاغذ که طرز تهیه آن نیز آموزش داده می‌شود را درست کنند و به کلاس بیاورند نمرهٔ این کارها بعنوان نمرهٔ مستمر و سنجش تکوینی محسوب می‌شود.

4- سنجش مشارکتی  و گروهی:

- هدف: مبادله اطلاعات بین دانش آموزان یک گروه با بنیهٔ عملی متفاوت.

- عملکرد: در این روش دانش آموزان در گروه‌های مختلف با بنیهٔ علمی متفاوت سازمان دهی می‌شوند، سؤالات مطرح می‌شود و گروه‌ها به صورت مشورتی با هم پاسخ می‌دهند. دراین روش اطلاعات بین دانش آموزان مبادله شده و سپس معلم از بین برگه‌های افراد گروه، فقط یک برگه را تصحیح نموده نمره را برای کل گروه ثبت می‌نماید.

در ارزشیابی گروهی و یا به عبارتی مشارکتی، این امکان فراهم می‌شود تا یاران آموزشی (افراد ذیربط، ذینفع و ذیعلاقه) در فرآیند قضاوت نسبت به برنامه مورد ارزیابی سهمی بر عهده داشته باشند. کاربرد این الگو  در نظام آموزشی ابزاری برای بدست آوردن تجربه و فراگیری از تجربیات است. و شرکت کنندگان در برنامه را قادر می‌سازد که از تجارب، موفقیت‌ها و نا کامی‌های پیش آمده، درس بیاموزند تا بتوانند بهتر عمل کنند.

5- سنجش با استفاده از تقلب:

- هدف: راهنمایی دانش آموزان به سوی مطالبی که احساس می‌کنند فراگیری آن دشوار است.

- عملکرد: از دانش آموزان خواسته می‌شود تمامی مطالبی را که می‌خواهند بصورت تقلب از آن استفاده کنند روی یک چهارم برگهٔ A4 نوشته و به کلاس بیاورند. طبیعی است که دانش آموز مطلبی را که از نظر فراگیری با آن مشکل دارد برای مرور و تقلب روی برگه می‌نویسد و تمام توجه او به آن معطوف شده تا بتواند از آن به نحوه احسن استفاده نماید.

در این فعالیت دانش آموز با رغبت در فرآیند یادگیری – یاد دهی شرکت نموده و نهایتاً نتیجهٔ مطلوبی هم بدست می‌آورد که میل به حل مشکل او را ارضاء می‌کند.

سؤالات در سطوح بالا تر حیطهٔ یادگیری از جمله درک، فهم، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی مطرح شده تا دانش آموزان آموخته‌های خود را مورد ارزشیابی قرار دهند.