فایل ورد قابل ویرایش
چکیده:
با توجه به رشد روزافزون بحرانهای طبیعی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که ناشی از مسائل جوی و زیست محیطی یا چالشهای سیاسی دولتها و بحرانهای مالی جهانی میباشد و از سوی دیگر رشد روزافزون امکانات و سرمایههای انسانی میطلبد که برای مدیریت بحرانها و حفظ سرمایههای انسانی و اجتماعی از روشهای نوین مدیریت بهرهمند شویم.با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات که رویکردهای جدیدی را در بحث مدیریت باز کرده است و تاثیر شگرفی را در حوزهی مدیریت گذاشته است در این مقاله سعی شده است با توجه به مطالعات قبلی , روشهای جدید بهمراه نمونههای عملی از کاربرد ICT ارائه داده و در پایان پیشنهاداتی را برای دست اندرکاران مدیریت بحران کشور طرح نماید.
کلمات کلیدی:فناوری اطلاعات و ارتباطات،سیستم های اطلاعاتی،سیستم اطلاعات جغرافیایی،سیستمهای خبره،مدیریت بحران،بحران،
مقدمه:
بروز حوادث شغلی، حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی، حوادث سیاسی و اجتماعی و حوادث اقتصادی در تمام کشورهای جهان همراه با صدمات انسانی و خسارتهای مالی فراوان است اما در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه مانند کشور ما این موضوع از جنبههای مختلف حائز اهمیت میباشد. از لحاظ حوادث طبیعی ایران در شمار 10 کشور اول حادثه خیز جهان است و از لحاظ موقعیت سیاسی استراتژی، ایران در منطقه حساسی واقع شده است که بحرانهای فراوانی را داشته است و از لحاظ اقتصادی هم باتوجه به فضای رقابتی شدید اقتصادی دنیا و همچنین تحریم های اقتصادی، کشور ما از نظر مدیریت بحران نیازمند مطالعات و تلاشهای عملی و اجرایی فراوانی است که باید از کلیه ابزارهای جدید و استانداردهای بین المللی در مدیریت بحران مدد جست که در این مقاله سعی شده است به برخی از این ابزارها و استانداردها خصوصاً ابزار مناسب ارتباطات و فناوری اطلاعات بپردازد.
تعریف بحران:
از بحران تعاریف مختلفی شده است که در این مقاله به برخی از آنها اشاره میشود:
لاری اسمیت رئیس موسسه بحران مستقر در کنتاکی تعریفی نه چندان دقیق ارائه کرده است:
«یک اغتشاش عمده از سازمان که دارای پوشش خبری گستردهای بشود، کنجکاوی مردم درباره این موضوع بر فعالیتهای عادی اثر خواهد گذاشت و نیز میتواند اثر سیاسی، قانونی، مالی و دولتی بر سازمان بگذارد. «گاتر چاک، جک، مدیریت بحران در بخشهای خصوصی و دولتی، دکتر علی پارسائیان , صفحه 6 »
«بحران به حوادثی اطلاق میشود که در اثر رخداد و عملکردهای طبیعی و انسانی بطور ناگهانی بوجود میآید و سختی و مشکلاتی را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل میکند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوق العاده دارد »
بحران از ریشه یونانی Krisis به معنی تصمیم عاجل میآید. بحران یعنی یک آشفتگی یا پریشانی و یا اختلال فیزیکی و روانی ناگهانی و شدید که روند و سیر شرایط عادی را به هم میریزد (Lerouss, 2003,P.386)
« بحران یعنی خروج از تعادل که اگر به آن توجهی نشود منجر به خروج از عدالت میشود » (تقیزاده، 1383، ص 6)
انواع بحران:
بحرانها انواع مختلفی دارند، از نظر اهمیت، بحرانها را میتوان به صورت زیر طبقهبندی نمود:
1- بحرانهای ناشی از حوادث و سوانح طبیعی
فجایع طبیعی مثل زمین لرزه، گردباد، آتشفشان و غیره که اغلب اجتناب ناپذیر هستند.
2-بحرانهای غیرطبیعی
بحرانهایی هستند که بر اثر عوامل غیرطبیعی ایجاد میشوند که خود به انواع مختلفی تقسیمبندی میشوند.
الف- بحرانهای اجتماعی و فرهنگی مثل مهاجرتهای بیرویه، آشوبهای اجتماعی، خشونت در محیط کار، اعتیاد و فساد مالی
ب- بحرانهای اقتصادی، مالی که در اثر اختلال در نظامهای مالی، کاهش ارزش پول، کاهش ارزش سهام در بورس، اختلال و ورشکستگی، عدم تحقق درآمدها، افزایش غیرمترقبه هزینهها و ... بوجود میآید.
ج- بحرانهای امنیتی مثل خرابکاری، بمبگذاری، آدم ربایی، گروگانگیری، قاچاق مواد مخدر، جاسوسی و تروریسم میباشد.
د- بحرانهای اطلاعاتی: بحرانهایی هستند که در اثر اختلال در طراحی، تجهیزات و کارکرد نظامهای حفاظتی، اطلاعاتی، امنیتی و رایانهای در سازمانها و جوامع رخ میدهد و موجب آشفتگی میشود از قبیل تقلب و دسترسی غیرمجاز، استراق سمع در خطوط مخابراتی و اطلاعاتی، افشای غیرمجاز اطلاعات، ناکارآمدی سخت افزارها و نرم افزارها، مفقود شدن دادهها و عدم تبادل و انتقال اطلاعات.
ه- بحرانهای زیست محیطی مثل آلودگی هوا، انفجارهای هستهای، از بین رفتن منابع طبیعی، از بین رفتن دریاچهها و آلوده سازی منابع حیاتی
و- بحرانهای انسانی که در اثر اختلال در کارکرد منابع انسانی رخ میدهد و موجب آشفتگی اساسی میشود.