فایل ورد قابل ویرایش
چکیده:
علیرغم تحقیقات بسیار، آگاهی و دانش در زمینه نیازها و فرایند یا چگونگی تاثیر آنها بر رفتار آدمی بسیار محدود است. دیوید مک کللند از جمله اندیشمندانی است که در این زمینه صاحب نظر است. وی مدعی است نیازهای انسان به سه دسته نیاز به موفقیت، نیاز به تعلق و نیاز به قدرت تقسیم بندی می شوند. مک کللند در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که در برخی افراد انگیزه ای وجود دارد که از دیگر انگیزه های فرد متمایز است و می توان آنرا با آزمونهای خاصی اندازه گیری کرد. او این انگیزه را انگیزه توفیق طلبی(موفقیت) نام نهاد و ادعا کرد هرچند منشاء پیدایش این انگیزه در کودکی است، اما می توان این انگیزه را در بزرگسالان نیز ایجاد یا تقویت کرد. بر این اساس وی آزمون تات، دوره آموزشی ارتقاء نیاز به موفقیت در افراد و تبیینی از رشد اقتصادی جوامعی که افراد پیشرفت گرا در آنها زیادند، را ارائه داد. اما تعریف خاصی که وی از ایده آلها و استانداردهای موفقیت انسان دارد و اعتقاد زیادش به نتایج آزمون تات، بایستی مورد بررسی و نقد قرار گیرد.
واژهای کلیدی: مک کللند، نیاز، انگیزه، نیاز های اکتسابی، نیاز به موفقیت، آزمون تات
مقدمه:
انگیزه یك مفهوم روانشناختی است كه در شاخههای گوناگون علوم از قبیل علوم رفتاری، مدیریت و اخلاق، از زوایای گوناگون درباره آن بحث میشود و جهتگیریهای علوم گوناگون از هر طرف، این مفهوم را به سویی میكشاند و این خود موجب میگردد بررسی ماهیت و ابعاد آن در عرصهای خاص از عرصههای مختلف حیات انسان ـ مثل مدیریت ـ به سادگی امكانپذیر نباشد. برای تبیین سرشت انگیزش، تعاریف مختلفی توسط صاحب نظران عرضه گردیده است. اما قبل از تعریف انگیزش بایستی بعضی مفاهیم مرتبط با آن تعریف شوند.نیاز: «نیاز» عبارت است از چیزی در درون فرد كه او را به فعالیت و انجام كار وا میدارد(هرسی و بلانچارد، 1993، ص 20). به عبارت دیگر، نیاز حالتی درونی است كه باعث میشود نتیجه معیّنی جذاب به نظر برسد(رابینز، 1993، ص 205).
سائقه: یك نیاز ارضا نشده باعث ایجاد تنش میشود و این تنش موجب میگردد سائقههایی در درون فرد برانگیخته شود. این سائقهها اموری درونی هستند كه باعث میگردند فرد در پی تأمین اهداف ویژهای، رفتار جستجوگرانهای از خود بروز دهد( همان).
هدف: عبارت است از چیزی در خارج از فرد. روانشناسان غالبا آن را «محرّك» مینامند و گاه به پاداشهایی اشاره دارند كه فرد به آن امید بسته است و انگیزههایش به سوی آنها هدایت میشود( هرسی و بلانچارد، 1993، ص 20).
انگیزش: واژه انگیزش در انگلیسی، از كلمه لاتین Movere (حركت كردن) گرفته شده است. این اصطلاح همانگونه كه از معنای رایج آن برمیآید، به علت یا چرایی رفتار اشاره دارد. یكی از صاحب نظران، انگیزش را فرایندی میداند كه «با یك نیاز یا كمبود زیستی یا روانی آغاز شده و رفتار هدفمند یا انگیزهای را در جهت محرّكی خارجی فعال مینماید(لوتانز، 2002، ص 231). برخی از نظریهپردازان انگیزش را مجموعهای از نیروهایی میدانند كه افراد را به سمت معیّنی به رفتار وامیدارند. برخی دیگر میگویند: انگیزه یعنی میل به كوشش فراوان در جهت تأمین هدفهای سازمان به گونهای كه این تلاش در جهت ارضای برخی از نیازهای فردی سوق داده شود. دستهای دیگر بر این باورند كه انگیزش بیانگر «آن دسته از فرایندهای روانشناختی است كه علت برانگیختگی، هدایت و تداوم اعمال ارادی هدفمند است.»(رضائیان، صص 87-88 ).
كهنترین اندیشههای مربوط به علل برانگیختگی با رفتار فرد انتخابگر سر و كار دارد و در نظریههای نخستین انگیزش، برجستهترین دیدگاههای تاریخی درباره ماهیت انسان، مبتنی بر این فرض است كه انسانها اساسا موجوداتی منطقی و اندیشمندند، با امیال آگاهانهای كه توانایی برآورده ساختن آنها را نیز دارند. این افكار جوهر اصلی تفكر فیلسوفان باستانی مانند سقراط، افلاطون ، ارسطو و فلاسفه قرون وسطا مانند توماس آكویناس و فیلسوفان متأخر مانند جان لاك، جان استوارت میل، جرمی بنتهام، دكارت هابز و اسپینوزا را تشكیل میدهد و آنان در نوشتههای خود، این مسأله را در كانون توجه قرار دادهاند. بنابراین، میتوان گفت: پرسشهای اساسی مربوط به انگیزش عبارت است از: الف) پرسش مربوط به برانگیختگی: «كدام نیاز یا سائق، باعث برانگیختگی میشود؟» ب) پرسش مربوط به انتخاب: «كدام رفتار برگزیده میشود؟» در پی پاسخ به این دو پرسش، از زمان باستان تا دهه 1920 دیدگاهها و نظرات مختلفی شكل گرفته كه دیدگاهها و نظرات «خردگرایی»، «ماشینگرایی» ، «لذتگرایی»، «غریزهها»، «رویكرد رفتاری»، «نظریه روانكاوی» و «نظریه سائقها» از آن جملهاند و از دهه 1930 نیز برای تشریح رفتار، نظریههای جدید انگیزش مطرح شد كه از آن جمله میتوان نظریههای «نیاز»، «تقویت»، «شناخت» و «ویژگیهای شغل» را نام برد(آرمیچل، 1373، ص 235)در تجزیه و تحلیل بیشتر نظریههای روانشناختی مربوط به انگیزش، درمییابیم كه آنها را میتوان در یكی از سه دسته زیر طبقه بندی كرد:...