مستندسازی شبكه يكی از فعاليت های‌ مهم و حياتی به منظور نگهداری و پشتيبانی مطلوب از يك شبكه كامپيوتری است . تولد يك شبكه با يك سناريو  آغاز و حيات آن بر اساس مجموعه شرايط موجود ادامه می يابد . هر شبكه كامپيوتری در مدت زمان حيات خود با مسائل متعددی  مواجه می گردد . مستندسازی ، امكان مديريت و راهبری مطلوب يك شبكه كامپيوتری را فراهم نموده  و مهم تر از همه اين كه تجارب مديريت يك شبكه در اختيار ساير افراد گذاشته می‌شود . افرادی كه قرار است در آينده ای نه چندان دور سكان هدايت يك شبكه را برعهده گيرند .نسل بعد همواره می بايست از نقطه ای شروع نمايند كه ما تمام كرده ايم نه اين كه آنان نيز از همان نقطه ای شروع نمايند كه ما شروع كرده بوده ايم . رويكرد فوق اهميت و جايگاه برجسته مستند سازی در هر زمينه ای را به خوبی نشان می دهد .

آيا شبكه شما مستند شده است ؟
مستند سازی شبكه ، ايجاد يك دفترچه راهنما از شبكه به منظور تسهيل در مديريت شبكه است . لطفا" به سوالات زير پاسخ و بر اساس آن،  وضعيت مستندسازی شبكه خود را ارزيابی نمائيد .

• آيا دارای يك دياگرام ( فيزيكی ، منطقی ) از شبكه موجود می باشيد ؟
• آيا دياگرام شبكه بهنگام و متناسب با آخرين وضعيت موجود است ؟
• آيا پيكربندی نرم افزارهای سرويس دهنده ، مستند شده است ؟
• آيا پيكربندی سخت افزار های موجود مستند شده است ؟
• آيا ضوابط استفاده از سرويس های شبكه مستند شده است ؟
• آيا سياست های امنيتی استفاده از شبكه مستند شده است ؟

در پاسخ به سوالات فوق ممكن است گفته شود كه ما به دلايل زير دارای مستنداتی نمی باشيم :

• آخرين فردی كه به عنوان مدير شبكه در اين مركز مشغول به كار بوده است، اطلاعات را در ذهن خود مستند نموده ! و چيزی را برای ديگران مكتوب نكرده است .
• برای مستندسازی شبكه زمان زيادی را می بايست صرف نمود و ما زمان انجام اين كار را نداريم !
• سازمان ما دارای مستندات لازم است ولی به روز نمی باشند .
• سازمان ما از يك مشاور و يا شركت خاص خواسته است كه اين كار را انجام دهد و آنان نيز اين كار را نه برای سازمان ما بلكه برای خود انجام داده اند .
• در سازمان ما طراحی پس از پياده سازی انجام می‌ شود! و چون هنوز پياده سازی تمام نشده است بنابراين نمی توان طراحی را انجام تا متعاقب آن مستندسازی را آغاز نمود !
• 

مزايای مستندسازی

• اشکال زدائی سریع : مستندسازی ،‌ زمان برخورد با مسائل مشابه در يك شبكه  را  كاهش خواهد داد . با استفاده از يك دياگرام تصويری ،‌ امكان شناسائی و برخورد سريعتر با نقاط بحرانی در شبكه فراهم می گردد . 
   
• کاهش احتمال از بین رفتن داده ها : بر روی هر شبكه منابع اطلاعاتی مهم و متفاوتی وجود دارد . با مستند سازی شبكه و مديريت مطلوب آن، احتمال از دست دادن داده های ارزشمند در هر سازمان كاهش می يابد .
   
• تسهیل در امر اشتراک فعالیت ها : مدیران شبکه می توانند مسولیت های متفاوت شبکه را به افراد دیگر واگذار نمایند ، چراکه می توان اطلاعات مستند شده را در اختيار  ساير افراد متناسب با مسئوليت آنان قرار داد .
   
• عدم وابستگی سازمان به يك شخص حقوقی و يا حقيقی خاص : با مستندسازی شبكه ، امكان مديريت شبكه در اختيار سازمان قرار می گيرد و به فرد و يا افراد خاصی وابسته نخواهد شد ( تحقق اصل مهم "در خدمت سيستم بودن نه اين كه سيستم در خدمت ما باشد"  ) .
   

مراحل مستند سازی شبكه
برای مستندسازی شبكه ،‌ می توان مراحل زير را دنبال نمود :

• مرحله اول : رسم دياگرام ها ( Network Layout , Physical Network , Logical Network )
   
• مرحله دوم : جمع آوری اطلاعات دستگاه ها ( سخت افزارها و اطلاعات پيكربندی )
   
• مرحله سوم : جمع آوری اطلاعات مديريت شبكه ( منابع مديريت شبكه ، ثبت مشخصات فعلی و تغييرات اعمال شده بر روی هر دستگاه ، رويه های انجام فعاليت های روزمره شبكه و ... )
   
• مرحله چهارم : ساير اطلاعاتی كه به نوعی در مديريت و راهبری شبكه تاثيرگذار هستند ( سياست استفاده از منابع شبكه ، سياست امنيتی و ... ) .