مقدمه

مشکلات سلوک و پرخاشگری به آن دسته از رفتارهای ضداجتماعی اشاره دارد که نشان می‌دهد فرد در انطباق رفتار با انتظارات اشخاص صاحب قدرت در زندگی مثل والدین و معلم و یا هنجارهای اجتماعی یا احترام به حقوق دیگران ناتوان است.

این رفتارها می‌تواند کشمکش‌های خفیف با منابع قدرت مثل تقابل، عدم اطاعت، نافرمانی و بحث، انحراف عمده ازهنجارهای اجتماعی مثل فرار از مدرسه و منزل تا دست اندازی جدی به حقوق دیگران مثل تهاجم را در برگیرد.

امروزه  از کلمه پرخاش یا پرخاشگری به طور کلی رفتاری درک می‌شود که به حمله به یک انسان و آسیب رساندن  به او می‌انجامد. پرخاشگری شکلی از تخلیه تنش‌های انباشته شده است. وقتی پرخاشی از کودک سر می زند، دلیلی آشکار بر این است که مشکلی در زندگی احساسی او پیش آمده است.

رفتار پرخاشگرانه هرگز بی دلیل آشکار نمی‌شود. در مورد کودکان دلایل بسیاری وجود دارد که می‌توانند پرخاشگری را به عنوان یک رفتار  ناهنجار فرابخوانند مانند: کمبود حمایت روانی و تائید، محدود کردن فعالیت  کودکان، کمبود اعتماد به نفس، الگوی بد بزرگسالان، تجارب زورگویی شخصی و دلایل دیگری که هرکدام از این‌ها به تنهایی مشکلاتی به بار خواهد آورد. گاه نیز در فردی چند مشکل از این دسته کنار هم جمع شده و شخص را فردی ناسازگار و پرخاشگر خواهد ساخت.

عوامل موثر بر پرخاشگری

 رفتارهای تهاجمی یا پرخاشگرانه از شایع‌ترین اختلالات رفتاری انسان است. براساس بررسی‌های انجام شده، درصد زیادی از مشکلات رفتاری کودکان تحت عناوین مختلف به پرخاشگری مربوط می‌شود. وجود نظریات متنوع در این مورد حاکی از پیچیدگی موضوع است.

انواع پرخاشگری

 پرخاشگری ‌ نوع رفتاری است که از خشم و عصبانیت نشأت می‌گیرد و می‌توان آن به دو گروه تقسیم بندی کرد:

الف: پرخاشگری خصمانه

پرخاشگری خصمانه رفتاری است که به منظور صدمه و آزار رساندن به دیگری یا دیگران ابراز می‌شود؛ و هدف در آن صرفاً آزار رساندن است. مثلاً کودکی کودک دیگر را می زند و یا در مدارس دیده می‌شود که زنگ‌های تفریح، کودکان در حیاط مدرسه بعضاً به کتک کاری می‌پردازند.

ب: پرخاشگری وسیله ای

پرخاشگری وسیله ای رفتاری است که فرد به وسیله آن خواستار به دست آوردن هدفی دیگر است و ابداً قصد حمله به دیگران یا اذیت کردن آن‌ها را ندارد. البته در این میان ممکن است لطمه ای نیز به کسی وارد شود. مثلاً کودکی بزهکار کیف‌خانمی را می‌رباید تا به این وسیله مورد تشویق و تأیید گروه همسالان قرار گیرد ممکن است پرخاشگری جنبه انتقام گیری نیز داشته باشد. یعنی کودکی که مورد اذیت و آزار قرار گرفته و نتوانسته خشم خود را ابراز کند، اکنون با پرخاشگری به کاهش اضطراب خود می‌پردازد. در این جا پرخاشگری وسیله ای است که کودک با توسل به آن می‌خواهد به هدف خود یعنی کاهش اضطراب دست یابد.

جهت پرخاشگری ممکن است به یکی از این دو صورت باشد:

الف) پرخاشگری درونی

ب) پرخاشگری بیرونی

چنانچه جهت پرخاشگری به طرف درون باشد، کودک خشم را به درون خود می‌افکند و دچار خشم فرو خورده می‌شود. پیامد چنین عملی می‌تواند افسردگی نیز باشد. کودکان افسرده  در واقع از دست خودشان عصبانی هستند.

خشم درونی عصبانیت ‌ و نارضایتی از خود را به وجود می‌آورد.

خشم بیرونی؛ کودک ممکن است خشم خود را به صورت رفتارهایی از قبیل فریاد کشیدن، پا به زمین کوبیدن یا پرتاب کردن اشیا بروز دهد.

علل پرخاشگری

۱- خشونت در قالب پرخاشگری فیزیکی یا لفظی  ممکن است ناشی از ناکامی‌های اساسی باشد یا به دلیل وجود مدل‌های پرخاشگرانه در محیط زندگی (خانه یا مدرسه)  کودک ایجاد شود.

۲- کودکان خشن معمولاٌ والدینی پرخاشگر دارند که روش‌های تربیتی آن‌ها بیشتر مبتنی بر سخت گیری، خشونت و تنبیه  بدنی است.

۳- عامل وراثت هم می‌تواند در رفتار خشن یک کودک نقش داشته باشد که بیشتر رفتاری اکتسابی و آموخته شده است. تحقیقات  نشان می‌دهد که در اغلب مواقع، تربیت‌های کارآمد و قوی می‌تواند آثار وراثت را تحت پوشش خود قرار دهد.

۴- نوجوانی که پرتوقع و نازپرورده  بار آمده است و انتظار دارد که همگان به خواست‌های او احترام بگذارند، هنگام برآورده نشدن انتظاراتش، عصبانی می‌شود و، به خشونت و پرخاشگری متوسل می‌گردد.

۵– نابسامانی‌های خانواده می‌تواند از عوامل دیگر ایجاد خشونت در قالب پرخاشگری باشد. مانند غیبت‌های طولانی پدر یا مادر، درگیری و اختلاف،  جدایی و متارکه و محیط‌های زندگی دور از تفاهم و مسالمت.

ارائه دلایل مشکل پرخاشگری: