کاربرد مدل (ISM)جهت سطحبندی شاخصهای انتخاب تامینکنندگان چابک و رتبهبندی تامینکنندگان با استفاده از روشTOPSIS-AHP فازی
چکیده
در دنیای رقابتی عصر حاضر، سازمانها برای رشد و پایداری خود باید به شدت تلاش نموده و از استراتژی مناسب جهت پیشرفت و حفظ بقای خود بهره گیری نمایند. محیط پیرامون سازمانها به سرعت در حال تغییر است که از جمله این تغییرات تنوع تقاضا و نیازهای مشتریان است. محدودیت مهم دیگری که سازمانها را در تنگنا قرار داده است، کمیابی و محدودیت منابع و امکانات است. یکی از راههای کاهش این مشکلات استفاده مناسب از تامین کنندگان چابک و منابع بیرونی است. پژوهش حاضر حاصل انجام دو پایان نامه در حوزه چابکی و ISM است. در این پژوهش ابتدا به شناسایی معیارهای سنجش تامین کنندگان چابک پرداخته شده است. سپس با استفاده از روش مدل ساختار تفسیری به سطح بندی این عوامل و دسته بندی آنها پرداخته شده است. نتایج این روش نشان میدهد که معیار سرعت تحویل در سطح اول خروجی این مدل قرار داشته و همچنین دارای نیروی پیش برندگی بسیار مناسبی است. همچنین، معیار کاهش زمان تاخیر نیز از این ویژگیها برخوردار است. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی وزن معیارهای سنجش چابکی تامین کنندگان را تعیین کرده و ورودی مدل تاپسیس قرار داده شد. در پایان، با استفاده از روش تاپسیس فازی به رتبه بندی شش تامین کننده پرداخته شد. محاسبات روش تاپسیس و AHP به پیوست در فایل Excel ارائه شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که معیارهایی که از نیروی پیش برندگی بیشتر و وابستگی کمتری برخوردارند در مدل AHP هم از مقدار وزن بیشتری برخوردار شدهاند. لذا برای افزایش چابکی تامین کنندگان باید بر متغیرهای سطوح اول و دوم مدل ساختار تفسیری تمرکز نمود. در این پژوهش، برای افزایش کارایی نتایج حاصل از تکنیک تاپسیس فازی وزن دادهها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. همچنین، برای تفسیر میزان تاثیر معیارها بر چابکی تامین کنندگان به طور همزمان از مدل ساختار تفسیری استفاده گردید.
واژههای کلیدی: تاپسیس،تامین کنندگان چابک،مدل ساختار تفسیری،تجزیه تحلیل سلسله مراتبی، محیط فازی
1-مقدمه
در زمانهای قبل محصولات یک سازمان اعم از خدمات یا کالاها توسط مشتریان خریداری میشد و سازمانها نگرانی خاصی برای ایجاد تغییر و تحول در سیستم خود و بهبود آنرا نداشتند. به عبارت دیگر، مشتریان به خرید هر نوع کالایی که در بازار یافت میشد، مجبور بودند. ولی کم کم با افزایش تعداد تولید کنندگان و پیدایش رقبای بیشتر مشتریان در خرید و انتخاب محصولات خود اجباری نداشتند و تنوع محصولات و سازمانهای ارائه دهنده به حدی زیاد بود که مشتریان کالاهای مورد نیاز خود را با گزینههای مناسب و دلخواه خود انتخاب میکردند. تحولات سریع تکنولوژیکی، افزایش خطرات، جهانی شدن و انتظارات خصوصیسازی از ویژگیهای محیطی هستند که سازمانهای تجاری کنونی با آنها مواجه اند. برای کسب موفقیت در این محیط، چابکی یک مزیت رقابتی را ایجاد میکند که میتوان با شهرت در نوآوری و کیفیت آن را حفظ نمود. سازمان چابک، فرآیندها و افراد سازمان را با تکنولوژی پیشرفته همگام ساخته و نیازهای مشتریان را بر اساس محصولات و خدمات با کیفیت خود و در یک قالب زمانی نسبتاً کوتاه رفع میکند. البته این وضعیت زمانی روی میدهد که چابکی یک ارزش سازمانی نظاممند و یک استراتژی رقابتی برای رهبران تلقی شود. در این شرایط سازمانها هستند که مجبور به ارائه محصولاتی هستند که توسط مشتریان خریداری میشود و رضایت آنها را فراهم میکنند. اخيراً مديريت زنجيره تأمين و فرايند انتخاب تأمين كنندگان در متون مديريت مورد توجه خاصي قرار گرفته است. در دهه 1990 میلادی بسياري از كارخانهها در جستجوي راهي براي مشاركت با تأمين كنندگان بودند، تا از اين طريق عملكرد مديريت و رقابت پذيري آنها را ارتقا دهند. روابط بين تأمين كننده و مصرف كننده در شركتهاي توليدي مورد توجه جدي قرار گرفته است. زماني كه روابط بلندمدت بين اين دو وجود داشته باشد، زنجيره تأمين شركت مانعي جدي و قوي بر سر راه رقبا خواهد بود (جعفرنژاد و همکاران 1386). با افزايش اهميت فعاليت خريد و تداركات تصميمهاي خريد مهمتر شده و از آنجا كه امروزه سازمانها بيشتر به تأمين كنندگان وابسته شدهاند، پيامدهاي مستقيم و غيرمستقيم تصميم گيري ضعيف، وخيمتر جلوه ميكند (دبوئر و همکاران،2001). در بيشتر صنايع، هزينه مواد خام و اجزاي تشكيل دهنده محصول، قسمت عمدهاي از بهاي تمام شده محصول را در بر میگیرد. (قدسی پور و همکاران،1998). در این شرایط، بخش تدارکات میتواند نقشی کلیدی در کارایی و اثربخشی سازمان ایفا کند و تاثیر مستقیم روی کاهش هزینهها سودآوری و انعطاف پذیری یک شرکت داشته باشد. (قدسی پور و همکاران،2001). زنجیره تامین شبکهای است که تمام فعالیتهای مرتبط با جریان و تبدیل کالاها از مرحله ماده خام به محصول نهایی و نیز جریان اطلاعاتی مرتبط با آن را شامل میشود. مواد و اطلاعات هردو در بالا و پایین شبکه جریان دارند و برای اینکه زنجیره تامین بتواند به خوبی عمل کند و رضایت مشتری را فراهم سازد نیازمند یک مدیریت صحیح است. (زنجیرانی فراهانی ،1385). در حقیقت، انتخاب مجموعه مناسبی از تامین کنندگان برای کار با آنها در جهت موفقیت یک شرکت امری بسیار مهم و حیاتی است و در طی سالهای طولانی بر انتخاب تامین کننده تاکید شده است. (ژانگ و همکاران، 2001). اخیراً با حضور مفهوم مدیریت زنجیره تامین بیشتر محققان دانشمندان و مدیران پی بردهاند که انتخاب تامین کننده مناسب و مدیریت آن وسیلهای است که از آن میتوان برای افزایش رقابت پذیری زنجیره تامین استفاده نمود.(لی و همکاران،2001). در نظر گرفتن تامین کننده به صورت یک شبکه زنجیره تامین که هدف نهایی آن ارائه محصول مورد انتظار مشتری است حدوداً از سال 2000 میلادی مطرح گردید (احمدی، 1385). فعالیت تامین کنندگان خارجی