چکیده گزارش:

از مهم‌ترین ویژگی‌های دانش‌آموزان متوسطه، الگوپذیری از معلمان درس معارف اسلامی است. در این پژوهش، محقق با نظرخواهی از دانش‌آموزان، به بررسی نقش رفتارهای اخلاقی دبیران معارف اسلامی در الگوپذیری اخلاقی دانش‌آموزان، شیوه درست و مؤثر برخورد و تعامل دبیران معارف اسلامی با دانش‌آموزان بپردازد. محقق در این پژوهش، افزون بر مطالعات کتابخانه‌ای، با اجرای پرسش‌نامة محقق‌ساخته، به انجام مطالعات میدانی اقدام کرده است. جامعة آماری، 15924 نفر از دانش‌آموزان مقطع متوسطه آموزش و پرورش ناحیه یک شهرستان خرم‌آباد بوده است. نمونة آماری بر اساس فرمول کوکران به تعداد 312 نفر تعیین شد، ولی برای ارتقای دقت پژوهش این آمار به 400 نفر افزایش یافت. بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای، جامعة آماری تعیین، و پژوهش در میان آنان به اجرا در آمد. حاصل این پژوهش این است که، خوش‌خلقی دبیران معارف اسلامی، از میان تمام عوامل ذکرشدة مؤثر در الگوپذیری دانش‌آموزان، بالاترین میزان تأثیرگذاری را دارد.

مقدمه گزارش:

پژوهش در قلمرو تربیت اخلاقی با رویکردی اسلامی و تلاش برای رسیدن به الگویی کاربردی - که هماهنگ با آموزه‌ها و مبانی جهان‌بینی و ارزشی اسلام باشد و از سویی بتواند در یک محیط تربیتی اسلامی به کار آید - نیازمند پاسخ به پرسش‌های اساسی بسیاری است؛ پاسخ‌هایی که هر کدام یک پژوهشی جداگانه می‌طلبد.

یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر شکل‌گیری و دگرگونی‌های شخصیت انسان، شرایط مختلف محیطی اعم از زمان، مکان و یا محیط انسانی و اجتماعی است. در بسیاری از موارد، تغییر محیط و فراهم ساختن محیط تربیتی مساعد و مناسب، می‌تواند رفتار و افکار و خصلت‌های متربی را تغییر دهد و ویژگی‌های جدیدی را در وی جایگزین سازد. مبنای روان‌شناختی این روش، اصل تأثیرپذیری انسان از شرایط محیطی است که در ضمن نظریة یادگیری اجتماعی بیان می‌شود.

آلبرت بندورا، از واضعان نظریه یادگیری اجتماعی، مهم‌ترین نوع یادگیری انسان را یادگیری مشاهده‌ای می‌داند که همان تقلید و سرمشق است. در این نوع یادگیری، فرد با انتخاب یک الگو یا سرمشق، به تقلید رفتار او می‌پردازد. پدر و مادر و پس از آن، معلمان و مربیان از جمله نخستین الگوهای متربیان هستند.

نکتة تربیتی مهم این است که افرادی که دارای موقعیت مهم، موفقیت زیاد، دانش و تخصص بالا و یا دارای تعالی معنوی هستند، غالباً نظر دیگران را به خود جلب می‌کنند و برای آنان سرمشق می‌شوند. خوشبختانه در نظر دانش‌آموزان، غالباً معلمان دارای این ویژگی‌ها ـ یا برخی از آن‌ها ـ هستند. با توجه به اهمیت و نقش انکارناپذیری که برای الگوپذیری ذکر شده است، در این مقاله به بررسی نقش شخصیت و رفتارهای اخلاقی دبیران معارف اسلامی در الگوپذیری دانش‌آموزان مقطع متوسطه و تعیین میزان اهمیت هر کدام از شاخص‌های مطرح شده و مؤثر در الگوپذیری مانند میزان تحصیلات، میزان تجربه، آراستگی ظاهری، میزان توجه به آداب، سنن، اعتقادات دینی و شیوة تدریس دبیران پرداخته شده است.