« ویژه ارتقاء رتبه شغلی .......»

مختصری از تجربیات مدون :

تجربیات مدون بررسی راهکارهای علاقه مند نمودن دانش آموزان به مطالعه و کتابخوانی

چكيده:

پايين بودن سرانه مطالعه در كشور ما كه به يك دقيقه در سال مي رسد و نيز بيشتر،عدم انگيزه كافي و عدم علاقه دانش آموزان به مطالعه و كتابخواني باعث شد كه اين تحقيق به رشته تحرير درآيد.هدف از اين پژوهش بررسي راهكارهاي علاقمند نمودن دانش آموزان به مطالعه و كتابخواني است.كليه دانش آموزان مدرسه ابتدایی بعثت در حصارک بالای کرج عنوان جامعه آماري در نظر گرفته شده اند .در انجام اين تحقيق از ابزارهايي مانند پرسشنامه،مصاحبه،مشاهده و بررسي اسناد(كتب و تحقيقات مربوطه) استفاده شده است.مساله اي كه بررسي مي گردد(مساله تحقيق) عبارت است از: علت عدم انگيزه در مطالعه و كتابخواني دانش آموزان چيست؟دانش آموزان اين آموزشگاه،عدم برنامه ريزي مناسب،نداشتن وقت كافي،كمبود كتب مورد علاقه،نبود كتابدار در مدرسه ونبود مكان مختص كتابخانه را از علل عدم كتابخواني خود ذكر كرده اند.همچنين صاحبنظران در رفع اين مشكل نظرات مختلفي ذكر كرده اند كه خلاصه آن عبارت است از:شروع مطالعه و خواندن  كتاب بايد در سنين پايين و از خانواده شروع گردد،آموزشهاي لازم به والدين درخصوص اهميت مطالعه و نقش آن در زندگي داده شود تا بچه ها با الگوگيري از آن ها به اين امر اهميت دهند،كتابخانه بايد از كتب مختلف با موضوعات گوناگون غني باشد و وجود يك برنامه زمانبندي مشخص جهت رفتن دانش آموزان به كتابخانه هاي عمومي و استفاده از امكانات آن ها.

مقدمه :

زندگي در دنياي امروز،زندگي در دنياي اراده است و سعادت و شقاوت هر انساني به اراده همان انسان رقم مي خورد.با اراده و عزم راسخ خود به طرف علم،عمل و كسب دانش و بينش حركت نماييد كه زندگي زير چتر علم و آگاهي،آن قدر شيرين و انس با كتاب و قلم و اندوخته ها آن قدر خاطره آفرين و پايدار است كه همه تلخي ها و ناكامي هاي ديگر را از ياد مي برد.بشريت با همه پيشرفتهايش در علوم و فنون،هنوز در گهواره طفوليت دانش است و تا رسيدن به بلوغ كامل راه طولاني در پيش است.اميدوارم ملتهاي اسلامي و ملت بزرگ ايران با يك تحرك فرهنگي گسترده بتوانند مسلمانان را از فقر و تنگناهاي علمي درآورند.

جملات زیبای فوق ،آخرين پيام بزرگ مرد تاريخ معاصر حضرت امام خميني(ره) بود كه در آخرين سال زندگيشان(سال تحصيلي) به مناسبت آغاز سال تحصيلي 68-67 خطاب به دانش آموزان كشور بيان نمودند.اين عبارات به عنوان طلايه مطلب اهميت علم و دانش و مطالعه را بيش از پيش نمايان مي سازد.

كسي كه با اين دنياي زيبا و زندگي بخش كتاب ارتباط ندارد بي شك از مهم ترين دستاورد انساني و نيز بيشترين معرفت الهي و بشري محروم است.متاسفانه بايد اعتراف كنيم كه رواج كتاب و كتابخواني در ميان ملت ما كه خود يكي از مشعلداران فرهنگ كتاب و معرفت در طول تاريخ پس از ظهور اسلام بوده است بسي كمتر از آن چيزي است كه از چنين ملتي انتظار مي رود و اين پديده نيز مانند بيشتر پديده هاي ناگوار در كشور ما نتيجه فرمانروايي پادشاهان و فرمانروايان ظالم و فاسد و بي فرهنگ بر اين كشور در دويست سال گذشته است.

نگاهي گذرا به علل موفقيت كشورهاي پيشرفته جهان مبين اين واقعيت است كه بخش عظيمي از اين موفقيت ها مرهون توجه به نسل جوان و نوجوان اين كشورها و سرمايه گذاري در جهت رشد و شكوفايي استعدادهاي آنان بوده است؛زيرا كودكان و نوجوانان هميشه به عنوان عظيم ترين سرمايه ها و ذخاير معنوي كشور مطرح هستند.برهمين اساس و با عنايت به جوان بودن جمعيت كشور ما آموزش دادن و آگاهي بخشيدن به چند ميليون دانش آموز يكي از شالوده هاي اساسي در تحقق توسعه و پيشرفت همه جانبه كشور و گامي در جهت پيشبرد هدفهاي والاي نظام به ويژه جهت رسيدن به چشم انداز 20 ساله كشور است كه كتاب و كتابخواني در اين رابطه نقش بسيار مهم و اساسي دارد كه بايد بيشتر از اين مورد توجه قرار گيرد.

از آن جا كه فرهنگ كتابخواني در جامعه ما جايگاه خود را به دست نياورده و از وضعيت نامطلوبي برخوردار است،لذا بايد براي ايجاد رغبت و عادت در كودكان و نوجوانان به مطالعه و كتابخواني چاره اي جدي بينديشيم.اين تحقيق كه در همين راستا صورت گرفته سعي
 مي كند مشكل عدم رغبت دانش آموزان به مطالعه را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار دهد و سرانجام منجر به ارائه پيشنهاداتي جهت رفع مشكل گردد.

مرحله اول - بيان مساله

مساله اي كه من با آن برخورد داشته ام اين است كه چه تمهيدات و كارهايي مي توان انجام داد تا دانش آموزان از اين حالت بي حوصلگي نسبت به خواندن كتابهاي غير درسي بيرون آيند و به دنياي عظيم كتاب وارد شوند.

چه علتي دارد كه دانش آموزان ما با علاقه تمام ساعتها را در ايام شبانه روز به برنامه هاي تلويزيون و كامپيوتر و اينتر نت و... اختصاص مي دهند اما نوبت به مطالعه و كتابخواني كه
مي رسد بي حوصله و بي انگيزه مي شوند. عدم انگيزه و رغبت به كتابخواني به عنوان مساله تحقيق انتخاب و طي 7 مرحله ديگر قدم به قدم مورد بررسي قرار مي گيرد.

«افزايش ترغيب دانش آموزان به كتابخواني» به عنوان موضوع تحقيق انتخاب
و سعي شده موضوع طوري انتخاب گردد كه اولا: نه آن چنان گسترده باشد كه نتوان تحقيق كرد و نه آن چنان محدود كه موضوع لوث شود.ثانيا در توان علمي اينجانب بوده و منابع آن در دسترس باشد. بنا بر اين سال تحصيلي 87-86 به طور كامل به عنوان زمان تحقيق انتخاب
مي گردد و از ابزارهايي مانند پرسش نامه،مصاحبه،مشاهده و بررسي اسناد به عنوان ابزارهاي اندازه گيري استفاده شده است .

مرحله دوم: توصيف وضع موجود

 بنده به عنوان یک معلم در مدرسه دخترانه بعثت مشغول بکار هستم .اين آموزشگاه داراي 6پايه تحصيلي مي باشد كه در اين آموزشگاه مشغول به تحصيل هستند.ساختمان مدرسه نوساز نیست و چند سال قبل افتتاح گرديده اما تقريبا همه امكانات تحصيلي و آموزشي و ورزشي در آن مهيا مي باشد،اما كتابخانه آموزشگاه وضعيت آن چنان مطلوبي ندارد.اتاقي 30 متري به عنوان كتابخانه،انبارو البته شيفت مخالف به پیش دبستانی اختصاص دارد.

اين كتابخانه داراي 700جلد كتاب مي باشد كه در موضوعات مذهبي،داستاني،علمي آموزشي،ادبي،تاريخي و مرجع طبقه بندي شده اند.بيشترين كتاب ها به موضوع داستان و كمترين آن مربوط به بخش مرجع مي باشد.

نواقص و كمبودهاي اين كتابخانه عبارتند از:عدم اختصاص يك مكان مناسب كتابخانه،كمبود كتب مورد علاقه دانش آموزان،عدم وجود ميز و صندلي مطالعه و از همه
مهم تر عدم وجود كتابدار.كتابخانه توسط چند تن از دانش آموزان در ساعات استراحت،بعضي از ساعات خالي كلاس ها و قسمتي از زنگ پرورشي سرويس دهي
مي كند،كه اين امر باعث اختلالاتي در برنامه كاري كتابخانه و برنامه هاي درسي بچه هاي مسئول شده است.با توجه به علاقه اكثر بچه ها به مطالعه و رغبت آن ها به كتابخواني باز هم عده اي از دانش آموزان به كتابخواني رغبتي نشان نمي دهند.

اگر مشكلات فوق رفع نگردد،كم كم اين علاقه رو به كاستي مي رود و عطش فراگيري و مطالعه كتب غير درسي در آن ها رو به افول مي رود.

بنده به عنوان معلم  آموزشگاه بعد از مدير مسئول مستقيم اين كار در آموزشگاه،موظفم كه جهت رفع نواقص و معايب فوق در حد توان خود با همكاري ساير اولياي مدرسه بكوشم كه اگر در اين كارموفق شديم،رغبت آن ها به مطالعه و كتابخواني دو چندان شده و زمينه پرورش استعدادهاي آن ها شكوفا مي گردد و در نتيجه به مطالعه كتب درسي نيز علاقمند شده و به ارزشهايي كه ناديده گرفته شده توجه مي شود.

امروزه اهميت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگي هر فرد و در پيشبرد اهداف مختلف(اجتماعي،فرهنگي،سياسي،اقتصادي و...)بر هيچكس پوشيده نيست.متاسفانه سرانه مطالعه در كشور ما بسيار پائين است و ميانگين آن در به1دقيقه در سال
مي رسد.(برمكي،1373).كه واقعا جاي تاسف دارد.از اين رو علاقمند نمودن دانش آموزان در سن پائين تحصيل مي تواند باعث اميدواري و تحكيم اين امر در سالهاي آتي باشد.

لذا در اين خصوص پس از تبادل نظر با همكاران علاقمند و بحث در شوراي تربيتي آموزشگاه،مساله مورد نظر  به صورت«افزايش ترغيب دانش آموزان به كتابخواني» و به صورت 3 پرسش مطرح گرديد:

1-چگونه مي توانم دانش آموزان را به كتابخواني ترغيب نمايم؟

2-چه روشهايي بكار گيرم كه آن ها از محيط كتابخانه لذت ببرند؟

3-چگونه از علاقه آن ها به كتابخواني در جهت تقويت مباني فكري و عقيدتي آن ها استفاده لازم گردد.

مرحله سوم:گردآوري اطلاعات(شواهد 1)

براي اين كه بتوانم درباره پرسشهايي كه مطرح شده بود اطلاعات دقيقتري به دست آورم، تصميم گرفتم علاوه بر دانش آموزان،از همكاران صاحب نظر،همچنين مسئول
 كتابخانه عمومي شهر نيز موضوع را خواستار شده و كمك بطلبم.علاوه بر آن تصميم گرفتم به كتب و مقالاتي كه در اين زمينه موجود مي باشد،نيز به عنوان منابع اطلاعاتي مراجعه نمايم.

ابتدا وضعيت موجود از طريق تهيه پرسشنامه –كه به تائيد 4نفر(كتابدار،مسئول كتابخانه،مدير و همكار با تجربه) رسيد-مصاحبه با چند تن از دانش آموزان و همكاران و مراجعه به دفتر امانات مورد بررسي قرار دادم.

جهت توزيع پرسشنامه بين دانش آموزان از مدير اجازه گرفته و آن ها را توزيع نمودم.همچنين با مراجعه به دفتر امانت كتب فهميدم كه بيشترين كسي كه كتاب به امانت گرفته 10جلد كتاب طي 5/5ماه بوده كه با توجه به باز بودن كتابخانه هفته اي 3 نوبت اين رقم بسيار كم بود.در اين خصوص با چند تن از بچه ها نيز صحبت نمودم.همچنين از همكاران صاحب نظر و مسئول كتابخانه عمومي شهر نيز نظر سنجي و از آنان در خصوص روشهاي جذب دانش آموزان به كتابخواني سئوالاتي نمودم.نيز به چند كتاب و مقاله كه در اين زمينه موجود بود مراجعه نمودم،از جمله كتاب دكتر سيف،چگونه كودكان و نوجوانان را به مطالعه علاقمند كنيم از ماشاءا...راوري.

پس از مطالعه و گرد آوري اطلاعات كافي،راهي كه به صورت موقت انتخاب شد اين بود كه يك نفر كتابدار موقتا در مدرسه انجام وظيفه نمايد كه در ايامي كه در مدرسه هست به طور كامل كتابخانه باز باشد.

در ادامه اين مرحله به سراغ پرسشنامه ها رفته و اطلاعات موجود در آن ها را بررسي نمودم.

بر اساس اطلاعاتي كه از پاسخ به پرسشنامه توزيع شده به دست آوردم، در پاسخ به سئوال اول  پرسش نامه كه پرسيده بوديم چه كتبي بيشتر دوست داريد جهت كتابخانه خريداري گردد،23نفر يعني 58/32% كتب داستاني،17نفر يعني 28/24% كتب مذهبي،15نفر يعني42/21%كتب علمي،10نفر يعني 28/14%كتب تاريخي و 5نفر يعني 14/17%ديگر موارد را يادآور شده اند.كه لازم است جهت غني سازي كتابخانه از نياز
 دانش آموزان، كتب مورد علاقه آنان خريداري گردد.