ريسكي كه اغلب افراد يا موسسات با آن مواجه مي باشند ناشي از رفتاري است كه مي تواند منجر به صدمات جاني و مالي به سايرين بشود . در حقيقت ، ريشه اين ريسك بخاطر مسئوليتي است كه قانون و مقررات براي آنها وضع نموده است و بر مبناي آن افراد را مسئول صدمات و خسارت به ديگران دانسته است .بسياري از مردم با خريدن بيمه شخص ثالث اتومبيل با ريسك مسئوليت ناشي از وسيله نقليه در مقابل اشخاص ثالث ، مقابله ميكنند . اما بسياري از آنها از اين واقعيت بي خبر ميباشند كه ساير اقداماتشان كه هيچ ربطي نيز با اتومبيل ندارد ، ميتواند ايجاد مسئوليت قانوني حتي با بار مالي و اعتباري بيشتري بنمايد .مسئوليت حسابداران رسمي ، بخصوص مسئوليت رفتار حرفه اي آنها از اهميت بالايي برخوردار خواهد بود . زيرا اولا تعداد بالقوه زيان ديدگان ناشي از عملكرد نادرست شان نسبت به ساير حرفه ها از جمله پزشكان و وكلا بسيار بيشتر مي باشد . هزاران سرمايه گذار يا اعتبار دهنده مي توانند زيان ديدگان ناشي از كوتاهي حسابداران رسمي در انجام وظايفشان باشد . ثانيا هزينه ، تنها موضوع مورد توجه در اين زمينه نخواهد بود . اين كوتاهي ميتواند حسن شهرت وي و جامعه حرفه ايي آن را كه شرط بقا حرفه مي باشد ، به شدت به خطر بياندازد . در اين مقاله سعي شده ، بر اساس مديريت ريسك كه يك رويكرد علمي براي مسئله برخورد با ريسكهاي خالص ، از جمله ريسك خدمات حرفه ايي حسابدار رسمي ميباشد ، بيمه مسئوليت حرفه اي حسابداران رسمي بيان شود .
نقش يا وظيفه بيمه
اصولا وجود ريسك براي اكثر مردم ، ايجاد ناراحتي و ضرر و زيان مي نمايد . بنابراين به منظور دوري جستن از آسيب وارده و مخاطرات آن ، منطق حكم ميكند تا افراد با ريسك برخورد معقولانه داشته باشند . در اين رابطه ، اصولا پنج طريقه مقابله وجود دارد :
1- اجتناب از ريسك .
2- نگه دار يا ابقاء ريسك .
3- انتقال ريسك به ديگران .
4- تسهيم ريسك .
5- كاهش ريسك .
1- اجتناب از ريسك – به منظور اجتناب از ريسك بايد از اقدامي كه منجر به ايجادآن
ميشود اجتناب ورزيد . اما اين روش يك تكنيك نامطلوب براي برخورد با آن خواهد بود . زيرا رشد و پيشرفت افراد و برنامه ها در يك محيط تجاري و اقتصادي ، از جمله انجام خدمات حرفه اي ، مستلزم انجام اقداماتي است كه متضمن ريسك ميباشد .
2- نگه داري يا ابقاء ريسك – پذيرفتن يا ابقاء ريسك از جمله عمومي ترين طريقه برخورد با ريسك ميباشد . افراد با مجموعه ايي از ريسكها همراه ميباشد و در اكثر موارد نيز بصورت آگاهانه يا ناآگاهانه و يا بصورت اجباري يا اختياري هيچگونه اقدامي براي مقابله با آن انجام نميدهند . اين روش از جمله تكنيكهاي معقول براي برخورد با ريسك و در بسياري از موارد بهترين راهكار ميباشد . هر شخصي بايد بر اساس حاشيه سود احتمال وقوع ريسك تصميم بگيرد كه چه ريسكي را بپذيرد و از چه ريسكي اجتناب نمايد . يك زيان مالي توسط يك نفر ، خانواده يا فاميل ، قابل تحمل باشد اما بايد توجه نمود اصولا ريسكهايي كه منجر به زيان نسبتا كوچك ميشود قابل تحمل يا نگه داري خواهند بود . در حاليكه بخاطر ويژگي ذكر شده براي ريسك ناشي از مسئوليت حرفه اي حسابدار رسمي ، عموما ميتواند متضمن زيان قابل ملاحظه اي باشد .
3- انتقال ريسك به ديگران – هدجينگ از جمله راههاي انتقال ريسك مي باشد . از طريق اين فرايند يك نفر با ريسك تغييرات قيمت دارايي يا سهام خود با خريدن دارايي يا سهام ديگري كه تغييرات قيمت آن برعكس دارايي اول است ، مقابله نمايد . بيمه ، طريقه ديگر انتقال ريسك ميباشد . در اين رابطه ، با پرداخت مبلغ ناچيز و مشخصي تحت عنوان حق بيمه از طرف يك نفر ، نفر دوم يعني شركت بيمه و طبق قرارداد منعقده ، تعهد مينمايد در محدوده مشخصي زيان وارده به نفر اول يا وارده از طرف وي به نفر سوم ( شخص ثالث ) را جبران نمايد .
4- تسهيم ريسك – زماني كه ترتيب يا قرار مشخصي براي تسهيم زيان وجود داشته باشد ، ميتوان شاهد تسهيم ريسك بود . شركتهاي سهامي ، نمونه اي در اين زمينه ميباشند . زيرا زيان شركت بين هزاران سهام دار تسهيم مي گردد . بيمه نيز يك ابزار طراحي شده براي برخورد با ريسك از طريق تسهيم آن بين مجموعه اي از افراد يك گروه يا جامعه ميباشد . محاسبه حق بيمه نيز اصولا بر مبناي مفهوم مذكور خواهد بود . به اين صورت كه گيرنده حق بيمه (متعهد ) به كمك علم آمار و مشخصا" احتمالات ، مقدار و احتمال وقوع ضرر و زيان را پيش بيني ميكند . اين امر همانند برآورد عناصر تشكيل دهنده ريسك حسابرسي توسط حسابرس خواهد بود . به عنوان نمونه فرض نماييد پيش بيني ميشود 10 نفر از 2000 نفر عضو شاغل و يا غير شاغل جامعه حسابداران رسمي به علت وجود ريسك حسابرسي و ناشي از مسئوليت قانوني آنها با احتمال 30% هر كدام بطور ميانگين ، متحمل 000/000/400 ريال بشوند . در اين حالت ، اميد رياضي اين زيان برابر خواهد بود با 000/000/200/1 ريال . همانگونه كه مشاهده ميشود زيان 000/000/400 ريال براي يك حسابدار رسمي ميتواند رقم عمده اي باشد . در حاليكه مبلغ 000/000/6 ريال براي هر عضو ، رقم ناچيزي خواهد بود .
5- كاهش ريسك – ريسك ميتواند ابتدا از طريق ممانعت از وقوع آن يا تحت كنترل درآوردنش كاهش يابد . برنامه هاي امنيتي ، همچون پليس 110 ، نصب دزدگير و ... نمونه هايي از تلاشهايي است كه به منظور ممانعت يا كاهش زيان وارده ، به مرحله اجرا درآمده است . به علت كنترلهاي از طرف شركت بيمه بر روي خدمات حرفه ايي ارايه شده توسط حسابدار رسمي ، ميتوان ريسك خدمات حرفه اي را كاهش داد . در بسياري از موارد ، امكان ممانعت از وقوع يا كاهش زيان وجود نخواهد داشت ، زيرا شرط اين موضوع ، انجام ندادن اقداماتي ، همچون ارايه خدمات حرفه اي است كه متضمن ريسك ميباشد . اين امر نيز همانگونه كه قبل از اين بيان شد ، يك كار غير منطقي و غير عملي خواهد بود . راه ديگر كاهش زيان حاصله بكارگيري قانون اعداد بزرگ ميباشد . به اين صورت كه بر اساس قانون اعداد بزرگ هر چه تعداد اعضاء نمونه يا جامعه ، در اينجا تعداد بيمه شدگان يا زيان ديدگان و نيز طول مدت زمان انتخابي ، بيشتر و بزرگتر باشد ، بصورت معقولانه اي ميتوان زيان احتمالي وارده براي اعضاي يك گروه را پيش بيني كرد . بنابراين ، محاسبه حق بيمه متعلقه نيز دقيق تر خواهد بود . اين روش ، اساس كار بيمه مي باشد . لازم به يادآوري است تسهيم ريسك شكلي از انتقال ريسك و ممانعت از وقوع ريسك خواهد بود . زيرا در روش تسهيم ، ريسك يك نفر به گروهي كه وي عضو آن مجموعه ، در اينجا تمام بيمه شدگان ، منتقل خواهد شد و از طرف ديگر ريسك تعدادي از افراد توسط مجموعه گروه ، نگه داري يا ابقاء خواهد شد . بنابراين تكنيك بيمه تمام روشهاي برخورد با ريسك را در بر خواهد داشت . در اين صورت ، بهترين راهكار مقابله با ريسكها از جمله ريسك ناشي از ارايه انواع خدمات حرفه اي توسط حسابداران رسمي تحت پوشش بيمه قرار دادن آنها خواهد بود .
بيمه مسئوليت
اين بيمه يكي از سه رشته آن در تقسيم بندي بر حسب موضوع به اموال اشخاص و مسئوليت مدني ميباشد . بيمه نامه مذكور در شكل كلي خود و بر حسب نوع آن ، مسئوليت قانوني افراد يا موسسات در مقابل سه دسته آسيب وارده از طرف وي ، يعني صدمات جاني ، خسارات به اموال ، زيانهاي مالي ديگران را تحت پوشش قرار ميدهد . معمولا به خاطر متفاوت بودن ماهيت و اهميت انواع ريسكهاي ناشي از مسئوليتهاي مدني افراد ، هر فرد ( بيمه گذار ) ، از طريق انعقاد قرارداد بيمه براي هر كدام از موارد زير با فرد دومي ( بيمه گر ) مسئوليت خود را در مقابل شخص سوم (ثالث) ، تحت پوشش قرار ميدهد :
1- مسئوليت دارندگان وسيله نقليه
2- مسئوليت كارفرما و غرامت كاركنان
3- مسئوليت عمومي