نفتخام ( Crude Oil ) :
نفتخام مورد استفاده در پالايشگاه كرمانشاه، از مناطق نفتشهر، سركان مالهكوه و خوزستان تأمين ميشود. اين چند نوع نفتخام از لحاظ API ) انجمن نفت آمريكا ( American Ptrolium Instituو ناخالصيها، تفاوتهايي باهم دارند. مقدار API را از رابطه بدست ميآيد ، براي مثال نفتخام منطقه نفتشهر داراي API بزرگتر نسبت به نفت خام جنوب است بنابراين داراي مواد سبك بيشتري است و مسلماً مواد باقيمانده كمتري خواهد داشت اما ميزان گوگرد آن بيشتر ميباشد،كه باعث نامرغوب بودن اين نفتخام ميباشد در مقابل نفتخام جنوب گوگرد كمي دارد ولي سنگين بوده و مواد باقيمانده زيادي بجا ميگذارد.بنا براين نفتخام جنوب نيز جزء نفتخامهاي نامرغوب به حساب ميآيد. وجود نمكهاي معدني وغير حلال در نفتخام باعث خوردگيشديدو رسوب در مبدلهاي حرارتي ميگردد كه تميز كردن آن هزينه زيادي دربردارد.نمكهاي معدني بسته به نوع نفتخام داراي نسبتهاي متفاوتي از كلرورهاي سديم كلسيم ومنيزيم ميباشد كه بطور متوسط شامل 75%كلروسديم 15%كلورومنيزيم 10%كلروركلسيم ميباشد.نمكزدائي نفتخام به دوروش (شيميائي وفيزيكي )انجام ميگيرد. در اين روش سودا (NaOH)با غلظت 4% به نفت خام تزريق ميشود ومقدار باتوجه به مقدار نمك موجود در نفتخام تعين ميگردد. امادر روش فيزيكي با توجه مقدار نمك در نفتخام آب به نفت خام تزريق ميكنند چون حلاليت آب از نفتخامبيشتر است بنابراين نمكهاي نفتخام در آب حل ميشود سپس در واحد نمكگير آب از نفت خام جدا شده ونمكها همرا آب از سيستم خارج ميگردد.
نفتخام پس از ورود به پالايشگاه كرمانشاه، وارد مخازن 1024 ، 1025 ، 1026 و 1027 شده و سپس توسط پمپهاي 107A,B,C,D كه معمولاً دوتاي آنها در حال كار و دوتاي ديگر خارج از سرويس و بحالت آماده بكار(Stand by ) هستند، از مخازن گرفته شده به واحد تقطير وارد ميگردند. فشار توليدي اين پمپها در حدود 400 psi ميباشد. اين پمپها نفتخام را در اولين مرحله به سمت مبدلهايي كه به مبدلهاي پيشگرم موسومند، ميفرستند. هدف از اين كاراستفاده از گرماي محصولات ميباشد تا از انرژي استفاده بهينه شود بنابر اين يك سري مبدل حرارتي به منظور تبادل حرارت محصولات با نفتخام در طراحي پالايشگاه به كاربرده شده است.به همين دليل نفتخام با محصولات خروجي برج تقطير كه داراي دماي بالايي هستند و لازم است كه سرد شوند، در داخل اين مبدلهاي پيشگرم، تبادل حرارت كرده و تا حد حد امكان گرم ميشود. نفتخام پس از عبور از پمپهاي 107 به سمت مبدلها حراتي هدايت ميشود. قبل از ورود نفتخام به اين مبدلها، به آن آب تزريق ميشود وسپس وارد مبدل 105شده وبا نفتگاز(Gas Oil) براي بار دوم تبادل حرارت ميكند بعد از آن وارد مبدل 104 شده وبا نفت سفيد گردشي تبادلحرارت ميكند وبه دوشاخه موازي تقسيم مي شودو وارد مبدلهاي E-103A/B شده وپس تبادل حرارت با نفت سفيد گردشي مجددا" به يك شاخه تبديل شده واز داخل مبدلهاي E=101E/F عبور كرده وبراي بار دوم با نفت كوره(پسمانده ته برج تقطير) تبادل حرارت ميكند سپس به سمت نمكگير(V-113) ميرود تا آب ونفتخام از هم جدا شوندو از قسمت زير اين ظرف به آن وارد ميگردد.ورودي نفت خام در داخل ظرف نمكگيربصورت T مباشد كه در سرتاسر طول نمكگير قرار دارد تا از تمام فضاي داخل ظرفنمكگير استفاده شود وزمان بيشتري جهت جداسازي آب ونفتخام وجود داشته باشد دماي نفت خام در حدود 230 الي 260 درجه فارنهايت و فشار نيز تقريباً 260 پوند ميباشد، اين ظرف توسط كنترلكنندههايي نگهداري ميشود و آب بدليل وزن مخصوص بالاتر در قسمت پايين اين ظرف جمع شده و نفتخام در بالاي آن قرار ميگيرد. وجود شبكههاي فلزي كه جريان الكتريسيتهاي با ولتاژ حدود12000v جهت ايجاد يك ميدان مغناطيسي بسيار قوي در داخل ظرف نمكگير از آن عبور ميكند اين ميدان مغناطيسي بسيار قوي در بالاي ظرف نمكگير، باعث قطبي شدن ذرات بسيار ريز آب كه به صورت امولسيون در نفتخام شده وهمدبگر را جذب ميكنند به قطرات درشتتر تبديل شده سريتر تهنشين ميشوند. چهار انشعاب در سمت شمالي ظرف نمكگير بكار رفته كه از ارتفاعات مختلف ظرف نمكگير خارج شده و به چهار عدد شير متصل ميباشد،باستفاده از آنها ميتوان ارتفاع سطح آب و نفتخام را مشخص نمودكه از شيرهاي پاييني معمولاً آب و از شيرهاي بالايي نفتخام خارج ميگردد. از قسمت پايين ظرف نمكگير، آب و املاح محلول در آن خارج شده و چون دماي بالايي دارد، ابتدا آنرا از كولر آبي 120 عبور داده و سپس تخليه ميكنند. شكل شماره 1 مسير طي شده توسط نفتخام از مخازن تا ظرف نمكگير را نشان ميدهد.
پس از جداسازي آب از نفتخام ، از قسمت بالاي ظرف نمكگير نفتخام خارج شده و به سمت مبدلهاي ديگر ميرود. در اين مرحله قبل از و.رود نفتخام بهمبدلهاي ديگر مقدراري سوداي 5% به آن تزريق ميشود تا درصورتي نمككير نمكهاي نفتخام را كاملاجدا نكرده باشد باسود واكنش انجام بدهد ودر مسير رسوب نكند. از اين مرحله به بعد مسير نفتخام به دو شاخه تقسيم ميشود،تا سطح مقطع تبادل حرارت نفت خام ومحصولات بيشتر شود در نتيجه نفتخام انرژي بيشتري جذب نمايد. شاخه اول به ترتيب وارد قسمت شل مبدلهاي 101D , 101C , 102A ميشود كه از قسمت تيوپ مبدل 102A ، گازوئيل محصول خرروجي از V-102 ميگذرد و از تيوپ مبدلهاي 101C,D نيز نفتكورهمحصول كه از ته برج خارج شده عبور ميكند.
و اما شاخه دوم نفتخام به ترتيب وارد قسمت شل مبدلهاي 101B , 101A , 102B ميشود كه از قسمت تيوپ مبدل 102B ، گازوئيل محصول خروجي از V-102 ميگذرد و از تيوپ مبدلهاي 101A,B نيز نفتكوره عبور ميكند. اين دو دو شاخه پس از عبور از مبدلهاي نامبرده، دوباره بهم وصل ميشوند و به سمت كوره ( H-101 ) هدايت ميشوند.در اينجا نيز براي زياد كردن سطح مقطع نفتخام وجذب انرژي بيشتري لوله حامل نفتخام قبل از ورود به كوره 101 به چهار شاخه تقسيم ميشود كه هركدام از اين شاخهها را يك پاس مينامند و مجموع آنها به چهار پاس كوره موسومند و اين پاسها را بوسيله حروف A , B , C , D مشخص ميكنند.جريان نفتخام عبوري از اين پاسها توسط FRC-101A,B,C,D كنتل شده تا به مقدار مساوي از هركدام از پاسها عبور كند سپس دو به دو باهم وارد كوره ميشوند، بطوريكه دو پاس A , B از ضلع شرقي كوره و پاسهاي C , D از ضلع غربي وارد قسمت بالاي كوره ( Convection ) ميشوند. در اين قسمت هر پاس از 34 لوله افقي پرهدار ( Fin ) عبور داده ميشود تا از انرژي گرمايي گازهاي خروجي كوره، حداكثر استفاده برده شود. پس از عبور نفتخام از لولههاي افقي، اين جريان وارد لولههاي عمودي كوره (Radiation ) شده كه تحت تأثير مستقيم شعله ميباشد و هر كدام از پاسها در 20 لوله عمودي جريان پيدا ميكند كه هر دسته از اين لولهها يكچهارم از فضاي داخل كوره را پوشش ميدهد. اين لولهها از جنس كروم 5% ميباشند و فاصله آنها از ديواره داخلي كوره بطور استاندارد دو برابر قطر داخلي لولهها يعني حدود 15 سانتيمتر ميباشد.
نفتخام پس از عبور از اين تيوپهاي كوره يعني 136 تيوپ افقي و 80 تيوپ عمودي، دوباره پاسها به صورت دوتا دوتا از كوره خارج ميشوند. .هنگام خروج پاسها از كوره دماي خروجي هريك از پاسها را باترموكوپلهائي كه در مسير آنها قرار گرفته اندازه گرفته ميشود تا هر چهار پاس با دماي يكسان از كوره خارج شوندالبته بااستفاده از همين دماها شعله داخل كوره را نيز تنظيم ميكنند. پاسهاي A , D از ضلع شمالي و پاسهاي B , C از ضلع جنوبي خارج شده و در ضلع غربي كوره باهم مخلوط شده و يك لوله را تشكيل ميدهند و اين لوله به سمت برج تقطير فرستاده ميشود. همانطور كه گفته شد دماي نفتخام خروجي از كوره با توجه به API نفتخام، ممكن است بين 590 الي 635 درجه فارنهايت متغير باشد. API يك مقياس آمريكايي براي سنجيدن وزن مخصوص مواد نفتي است و هرچه ميزان وزن مخصوص بيشتر باشد API كمتر خواهد بود. نفتخام با اين دما در روي سيني شماره 35 برج تقطير وارد ميگردد. اين نقطه را كه خوراك ( نفتخام ) به برج تقطير وارد ميشود را Flash zoone ميگويند.
در شكل شماره 2 مسير نفتخام از هنگام خروج از نمكگير تا ورود به برج تقطير، نشان داده شده است.
نفتكوره ( Fuel Oil ) :
برج تقطير داراي 38 سيني ميباشد و در فشار اتمسفر يعني در حدود 15 پوند بر اينچ مربع عمليات تفكيك برشهاي مختلف مواد نفتي انجام ميگيرد با توجه به زياد كردن خوراك برج اين فشار در شريايت كنوني تا lb20 بالا برده شده است . از قسمت پايين برج تقطير، نفتكوره(پسمانده نفتخام) گرفته ميشود و براي تصحيح نقطه اشتعال نفتكوره وبالا بردن سرعت هيدروكربنهاي برش نفتگاز يك انشعاب بخار آب با فشار تقريبي 75 پوند به ته برج تزريق ميشود. سپس اين نفتكوره از پايين برج خارج شده و وارد پمپ 101A,B-p تا فشار حدود lb150 بالابرده ميشود. قسمت اصلي نفتكوره خروجي از پمپ، به مبدلها ميرود و يك شاخه از آن نيز بعنوان برگشتي (Minimum Reflux ) به برج تقطير برگشت داده ميشود. در پمپهايي كه فشار و دماي بسيار بالايي دارند، معمولاً يك جريان برگشتي بسيار كم در طراحي آنها منظور ميشود تا هنگاميكه به هر علتي جريان عبوري قطع شد، يك جريان مداوم برقرار باشد تا از مشكلات احتمالي جلوگيري شود.
برخلاف نفتخام كه سعي ميشد دماي آن تا حد امكان بالا رود، از اين مرحله به بعد بوسيله مبدلهايي كه در آنها مواد سردتر جريان دارد، كوشش ميشود كه دماي محصول تا حد ممكن پايين آيد، زيرا بالا بودن دما براي محصول در موقع ذخيره شدن، علاوه بر آسيبهايي كه ممكن است به مخازن وارد آيد، احتمال انفجار يا آتشسوزي نيز بوجود ميآورد.