« ویژه ارتقاء رتبه شغلی .......»

مختصری از تجربیات مدون :

مقدمه

اگر دارای کلاسی منظم و مرتب هستید، احتمال این که دانش آموزان مرتبی داشته باشید بیشتر است. چنانچه امکان دسترسی به منابع را برای دانش آموزان فراهم آورید، ‌به آن‌ها کمک می‌شود در امر یادگیری و پیشرفت خود مسئولیت پذیر باشند. با برچسب زدن و در منظم کردن وسایل کلاس، هم شما و هم دانش آموزان خواهید دانست که امکانات کلاس در چه حدی است.

سازمان دهی منابع و امکانات موجود در کلاس درس

1- منابع پرمصرف را در کمدهای قابل دسترسی و برچسب زده نگه داری کنید. تا بدین ترتیب دانش آموزان بتوانند خودشان وسایلی را که لازم دارند بردارند و شما وقت خود را صرف کارهای مهم‌تر بکنید.

2- اقلام کوچک مثل مداد،‌ خط کشی و غیره را به صورت مضربی از ده نگه داری کنید، ‌تا بتوانید آنچه را به شما باز می‌گردانند به راحتی شمارش کنید. به مبصری که کتاب و سایر اقلام را به دانش آموزان می‌دهد و از آن‌ها پس می‌گیرد، مسؤولیت مراقبت از بعضی اقلام خاص را بدهید. این عمل از ازدحام و سردرگمی بی مورد جلوگیری می‌کند.

3- مطمئن شوید کاغذ فراوانی برای چرک نویس و پیش نویس در اختیار داشته باشید. برای صرفه جویی در مصرف کاغذ، ‌از کاغذهایی استفاده کنید که از یک طرف آن‌ها استفاده نشده است.

4- منابع ارزشمند و آسیب پذیر را درجای امنی نگه دارید. البته، این تصور را در دانش آموزان ایجاد نکنید که نباید به این وسایل دست زد، بلکه کمک کنید به این مسأله پی ببرند که باید از این منابع با دقت استفاده کنند.

5- از جعبه، ‌شیشه یا سینی برای نگهداری وسایل ریز استفاده کنید. با استفاده از برچسب می‌توانید مجموعه ای از جعبه‌های، شیشه‌ها و سینی‌ها را به کلکسیونی از منابع قابل دسترس تبدیل کنید.

6- بر لزوم مراقبت از منابع، ‌مواد و وسایل و ضرورت رعایت احتیاط در به‌کارگیری صحیح و محتاطانه آن‌ها، ‌تأکید کنید. به علت این که دانش آموزان نسبت به این منابع احساس مالکیتی ندارند یا ارزش آن‌ها را نمی‌دانند، ‌و یا از مشکل جایگزینی بعضی از آن‌ها بی اطلاع هستند، خیلی راحت می‌توانند به آن‌ها صدمه وارد کنند.

7- مجموعه‌هایی از مواد انگیزه ساز یا مأخذی تهیه و در جعبه‌های برچسب دار نگه دارید، به طوری که دانش آموزان بتوانند به آسانی آن‌ها را پیدا کرده و مستقلاً از آن‌ها استفاده کنند.

8- برای دانش آموزانی که ممکن است زودتر کارشان به اتمام برسد و یا آن‌هایی که این توانایی رادارند که با انجام تکالیف آزاد در رقابت‌های بیشتری شرکت داده شوند، تعدادی تمرین یا تکلیف گرد آوری کرده و در کمدی قابل دسترس نگه داری کنید.

9- سعی کنید برای مرتب کردن منابع خود زمان مشخصی را تعیین کنید. یک برنامه ی هفتگی ایده آل است، اگر چه هر نیم سال یک بار نیز می‌توان این کار را انجام داد. هر چه این کار بیشتر به تعویق افتد، مرتب کردن آن‌ها وقت بیشتری خواهد برد.

10- مسؤولیت منابعی را که استفاده می‌کنید به دانش آموزان بدهید. اجازه ندهید وسایل را به صورت نامرتبی برگردانند و سر جای خود قرار ندهند. وادار کردن آن‌ها به قبول این مسؤولیت الزاماً بدین معنی است که در انتهای وقت کلاس به آن‌ها زمان کافی بدهید تا قبل از این که خود را به کلاس بعدی برسانند، وسایل را درست و مرتب سر جای خود قرار دهند.

چگونه از منابع محدود کلاسی بهترین بهره برداری را انجام دهیم

متأسفانه،‌ در چنین دوره ای که با محدودیت بودجه و صرفه جویی روبه رو هستیم، ‌این جنبه از کار مهم‌ترین جنبه آن است. آموزگاران در پیشبرد اهداف خود با منابع بسیار کم در بسیاری از زمینه‌های برنامه ی درسی استاد شده‌اند. بنابراین خوب است از همان ابتدا بدانید که منابع نامحدود نیستند. وقتی که تخلیه شدند، ‌به سختی جایگزین می‌شوند!

1- خیلی مواظب منابع و امکانات باشید. همیشه وسایل ریز و کوچک را که به آسانی (و معمولاً بدون منظور) بیرون برده می‌شوند، ‌قبل و بعد از استفاده بشمارید. مسؤولیت بعضی از وسایل را به یکی از شاگردانی که وظیفه شناس تر از دیگران است بسپارید.

2- اقلام مصرفی گران قیمت را برای تدریس دروس خاص یا در زمان حصول نتیجه نهایی یک پروژه استفاده کنید. برای دانش آموزان توضیح دهید جایگزین کردن چنین اقلامی مشکل یا غیر ممکن است و آز آن‌ها بخواهید در مراقبت و نگهداری آن‌ها کمک کنند.

3- از مواد دور ریختنی یا بازیافت شده استفاده کنید. استفاده تخیلی و ابتکاری از این گونه وسایل را تشویق کنید. این مطلب را با دروسی که باید از موضوعات و مباحث حفاظت محیط زیستی آموخته شوند مرتبط سازید.

4- جزوات کلاسی را خودتان تهیه کنید. این کار می‌تواند بسیار ارزان‌تر از دادن مطالب چاپ شده به آنها باشد.

5- به دانش آموزان یاد بدهید برای منابع و امکانات ارزش قائل شوند. مطمئن شوید دانش آموزان روش صحیح استفاده از مواد و وسایل را آموخته و ارزش آن‌ها را درک کنند.

6- از دانش آموزان بخواهید در تأمین منابع و امکانات کمک کنند. به جای آن که از آن‌ها در خواست مالی بکنید،‌ می‌توانید از آن‌ها بخواهید با خود وسایلی بیاورند که در آموزش دروس مفید واقع شوند. فهرستی از وسایل مفید مورد نیاز تهیه کنید و از دانش آموزان بخواهید نام خود را در کنار وسیله ای که می‌تواند تهیه کنند بنویسند. (البته اطمینان حاصل کنید که دانش آموزان کم بضاعت نیز بتوانند وسیله مفیدی فراهم کنند تا در آن‌ها احساس حقارت ایجاد نشود).

7- خواهش کنید و به امانت بگیرید! اگر چه این باور افراد حرفه ای که می‌گویند در کار خود باید از نظر منابع و امکانات کامل بود مغایرت دارد، اما وقتی شرایط دشوار می‌شود، ‌هر راه حلی بهتر از هیچ است! وقتی که میدانید دقیقاً به چه چیزهایی نیاز دارید، ‌هیچ اشکالی ندارد از کسبه یا سازمان‌های محلی بخواهید چنانچه برایشان مقدور است، بعضی از اقلام مندرج در فهرست شما را تهیه کنند.

8- از منابع بیرونی استفاده کنید. مثلاً از دانشگاه محل تدریس خود و یا مؤسسات آموزشی دیگر که با استفاده از دانشمندان حرفه ای که معمولاً وسایل گران قیمتی را برای انجام آزمایش با خود حمل می‌کنند، ‌در خواست کنید برای دانش آموزان برنامه‌های مباحثه آزاد علمی برگزار کنند.

9- با دانشکده‌های محلی رابطه خوبی برقرار کنید. خیلی وقت‌ها می‌توانید دانش آموزان را به بازدید رایگان از یک دانشکده ببرید و طوری هماهنگ کند که در آن روز امکان استفاده از وسایلی که در مدرسه موجود نیست برای دانش آموزان وجود داشته باشد.

10- تحقیق کنید شرکت‌های بزرگ چه امکاناتی ارائه می‌دهند. بعضی شرکت‌های بزرگ، به عنوان بخشی از سیاست‌های تبلیغاتی خود، ‌انواع نوارهای ویدیویی و کتابچه‌های آموزشی تهیه می‌کنند. این مواد معمولاً به صورت رایگان و با درخواست ارائه می‌شوند و می‌توانند به عنوان پایه ای برای فعالیت‌های مفید کلاسی استفاده شوند.

برنامه ریزی درسی در تدریس

همان طور که می‌دانید، در سیستم نوین تدریس، اگر بخواهید در پوشش تمام زمینه‌های برنامه ی دروس سراسری موفق باشید، برنامه ریزی کامل یک ضرورت محسوب می‌شود. صرف وقت زیادی در این راستا تبدیل به طبیعت دوم شما خواهد شد. البته مواظب باشید که جایی برای مانور نیز باقی بگذارید- آموزگاران موقعی بهترین عملکرد خود را ارائه می‌دهند که واقعاً به موضوع درسی علاقه‌مند باشند و یا برای تفهیم مبحثی که پرداختن به آن، به ویژه در آن روز، حائز اهمیت است، از گوشه و کنار شاهد و مثال می‌آورند. به خود آزادی عمل بدهید تا برنامه ی کاری خود را در جهت واکنش نشان دادن به موضوعات روز تنظیم کنید، و با تلفیق آنچه دانش آموزان باید بیاموزند و آنچه شما به آن علاقه دارید، از کار خود لذت ببرید.

1- اگر چه یک برنامه ریزی کلی برای طول دوره آموزش لازم است، اما عاقلانه نیست که طول دوره برنامه ریزی دقیق خود را به بیش از چند هفته تعمیم دهید. زیرا اگر چنین کاری کنید، ممکن است شرایط تغییر یابد و برنامه ریزی شما تناسب خود را از دست بدهد. یکی از مشخصات برنامه ریزی خوی، انطباق پذیری آن است.

2- قبل از شروع برنامه ریزی، ابتدا از خود بپرسید چه مهارت‌هایی را شما باید یاد بدهید و چه چیزهایی را باید خود دانش آموزان یاد بگیرند. هر چند باشد، آموخته‌های آنان است که مبنای هر برنامه ی آموزشی را تشکیل می‌دهد.

3- اطمینان حاصل کنید که اهداف و نکات آموزشی مورد نظر خود را به وضوح بیان نمایید. شاید بهتر باشد پس از ادای جمله «در واقع این برای شاگردان من مهم است....»به این اهداف و نکات اشاره کنید.

4- سطح توانایی مورد انتظار از دانش آموزان را از قبل پیش بینی کنید. مطمئن شوید برنامه ریزی شما به شاگردان خیلی زرنگ اجازه رشد بدهد، و همچنین نیاز شاگردانی را که توانایی کمتری دارند برطرف نموده و توانایی‌های آن‌ها را افزایش دهد.

5- نحوه ارزشیابی خود را هرچه زودتر مشخص کنید. شیوه‌های مورد نظر خود را برای ارزشیابی مشخص نمایید. مطمئن شوید مواردی را که برای ارزشیابی در نظر دارید، با اهدافی که برای دانش آموزان در نظر گرفته‌اید به وضوح در ارتباط باشند. در روند ارزشیابی خود تنوع ایجاد کنید تا به شاگردانی که از قابلیت‌های متفاوتی برخوردارند، فرصت عرض اندام در یکی از گونه‌های ارزشیابی خود داده باشید.

فهرست مطالب

مقدمه    ۱
سازمان دهی منابع و امکانات موجود در کلاس درس    ۱
چگونه از منابع محدود کلاسی بهترین بهره برداری را انجام دهیم    ۳
برنامه ریزی درسی در تدریس    ۵
برقراری آرامش درکلاس درس و ارتباط با دانش آموزان    ۸
مشکلات ارتباط کلامی با دانش آموزان    ۱۰
برقراری نظم در کلاس    ۱۲
بایدها و شایدهای روابط کاری در کلاس درس    ۱۵
انواع مساعدت های یک معلم به یک دانش آموز    ۱۷
الف- مساعدتهای درسی    ۱۷
ب- مساعدتهای فکری و معنوی    ۳۴
استفاده از منابع کمک آموزشی در تدریس    ۴۱
منابع    ۵۱

منابع

فنون تدریس موثر (راهنمای تدریس موثر)/پدیدآورنده: سالی براون، فیلیپ ریس، کارولین ارلام، کوروش فتحی واجارگاه (مترجم)/ناشر: آییژ – ۲۵ اردیبهشت، ۱۳۸۷
آموزش موثر: روش تدریس کارآمد/پدیدآورنده: دیوید رینولدز، دانیل مویس، محمدعلی بشارت (مترجم)، حمید شمسی پور (مترجم)/ناشر: رشد – /۰۸ اسفند، ۱۳۸۴
مقابله با هراس اجتماعی دانش آموز/پدیدآورنده: شهناز حقایقی نصرتی/ناشر: آهنگ – ۲۳ اسفند، ۱۳۸۸/مدیریت کلاس درس
پدیدآورنده: جرارد دیکسی، نوشین محمدزاده (مترجم)/ناشر: دیباگران تهران – ۲۲ فروردین، ۱۳۸۵/برقراری آرامش در کلاس درس/پدیدآورنده: سو کولی، افسانه محمدی شاهرخ (مترجم)/ناشر: قطره – ۲۱ /دی، ۱۳۸۸